Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև բանակցային գործընթացը ունի ալիքաձև բնույթ
ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ024.by-ն գրում է, որ արդեն անգամ որոշակի հետաքրքրությամբ, կարելի է դիտել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև բանակցային գործընթացը։ Թվում էր, թե վերջին տարում երկու երկրների ղեկավարներն իրենց ստորագրությունները կդնեն համապատասխան փաստաթղթի տակ։ Ինչպիսի՞ մարդիկ ասես, որ չեն փորձել նպաստել այս երեսուն տարվա հակամարտությունը մարելուն։ Ինչ հայտարարություններ ասես, որ չեն հնչել քաղաքական գործիչների շուրթերից, այդ թվում Հայաստանի ու Ադրբեջանի ղեկավարների։ Արդեն կարելի է հաշիվը կորցնել, թե Հայաստանի և Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարարներ Արարատ Միրզոյանի և Ջեյհուն Բայրամովի բանակցությունները ինչքան են հետաձգվել։ Վերջինը պետք է տեղի ունենային Վաշինգտոնում հունիսի 12-ին, բայց չեղարկվել են ադրբեջանական կողմի պահանջով։
Հավանաբար, պատճառ կարելի է լինել հունիսի 13-ին Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի այցն Ադրբեջան։ Ավելին, նա Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի հետ հանդես կգա «հարավկովկասյան տարածաշրջանում խաղաղության և կայունության մասին» հայտարարությամբ։ Ըստ ամենայնի, այդ հայտարարությունը ինչ որ տեղ նշանակալից կլինի։ Դրա մասին է վկայում վերջին ընտրություններում Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի համոզիչ հաղթանակը, այսինքն նրա «խաղաղարարի» դերը քաղաքականապես զգալիորեն ամրապնդվել է։
Հետաքրքիր էր նաև ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի և Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի վերջին հանդիպումը Սոչիում։ Հայտնի է դարձել, որ զրույցի ընթացքում անդրադարձ է եղել Լեռնային Ղարաբաղում ռուս խաղաղապահների պատասխանատվության գոտում տիրող իրավիճակին։ Չգիտես ինչու, Հայաստանի ղեկավարն անդրադարձել է նաև տարածաշրջանում հումանիտար ճգնաժամի թեմային միաժամանակ նշելով, որ պարենամթերքի մատակարարումն իրականացվում է ռուս խաղաղապահների օգնությամբ։
Այնուամենայնիվ արձանագրենք, որ խաղաղապահների ներկայությունը նպաստում է Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև երկխոսության խաղաղ զարգացմանը։ Մնում է իրավիճակը կարգավորել համապատասխան համաձայնագրի ստորագրմամբ։ Ինչ վերաբերում է բանակցությունների խզմանը, Հայաստանի փոխվարչապետ Տիգրան Խաչատրյանը կարծում է, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի ԱԳ նախարարների միջև հետաձգված բանակցությունները կարող են տեղի ունենալ շուտով։ Սահմանին զինվորականների վերջին փոխհրաձգությունները չեն ազդել հայտարարված հանդիպման վրա, իսկ Տիգրան Խաչատրյանն այդ դրվագները մեկնաբանել է այսպես. «Բանակցությունները միշտ չէ, որ հարթ են ընթանում, ամենակարևորն այն է, որ վերջին քննարկումների ընթացքում կողմերն արձանագրել են դիրքորոշումների մերձեցում»։ Հարկ է նշել, որ Հայաստանը նախկինում Ադրբեջանին էր ուղարկել հաշտության պայմանագրի իր ուղղումները։ Պայմանագրի առաջիկա ստորագրման վերաբերյալ վաշինգտոնյան քննարկումների պատասխանն արդեն պետք է լիներ։ Խոսքը մայիսի 1-ից 4-ը Վաշինգտոնում Հայաստանի և Ադրբեջանի արտգործնախարարների քննարկումների մասին է։
ԱՄՆ պետքարտուղար Էնթոնի Բլինկենը արդեն երկու անգամ որպես միջնորդ է հանդես եկել։ Անգամ բանակցություններից հետո ցնծալով ասել է, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը զգալի առաջընթաց են գրանցել խաղաղության համաձայնագրի ստորագրման ուղղությամբ։ Սխալ ևս մեկ անգամ, քանի որ նա մոռացել է այնպիսի երկրների մասին, ինչպիսիք են Ռուսաստանը, Թուրքիան և, հնարավոր է, Իրանը։ Ավելին, 1975 թվականի քարտեզի հիման վրա հայ-ադրբեջանական սահմանի սահմանազատմանը հասնելու մասին հրապարակված հաղորդագրությունը պոպուլիստական էր։ Այս մասին հունիսի 5-ին հայտարարել է Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարարությունը։ Դրանում, մասնավորապես, ասվում է, որ կողմերը համաձայնության չեն եկել քարտեզների հարցում։ Նաև նշվել է, որ «սահմանազատումն իրականացվում է տարածքային ամբողջականության և ինքնիշխանության փոխադարձ ճանաչման հիման վրա»։
Ավելի վաղ Հայաստանի Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանը հնարավոր է համարել մինչև այս տարվա վերջ ադրբեջանական կողմի հետ խաղաղության պայմանագիր կնքելը։ Նրա խոսքով, երկրների միջև բանակցությունները շատ ինտենսիվ են ընթանում, իսկ մյուս երկրներն ակտիվորեն նպաստում են այդ գործընթացին։ Սակայն երկրի անդամակցությունը ՀԱՊԿ-ին «որոշակի խնդիրներ է ստեղծում, և իշխանությունները ինտենսիվ աշխատում են արևմտյան գործընկերների հետ անվտանգության ոլորտում համագործակցությունն ամրապնդելու համար»։
Ինչու՞ է նա նման հայտարարություններ անում։ Հինգշաբթի օրը Մինսկում ՀԱՊԿ անդամ երկրների անվտանգության խորհուրդների քարտուղարների հետ հանդիպմանը Բելառուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոն ևս մեկ անգամ հիշեցրել է, որ միայն Հայաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարները կարող են լուծել երկարատև հակամարտությունը։ «Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հակամարտության լուծումը պետք է ձեռնտու լինի երկու կողմերին: Մեր հետխորհրդային երկրների համար «և ադրբեջանցիները, և հայերը բարեկամներ են, ինչպես ձեռքի տարբեր մատներ»»,- ասել է նա։
Ընդհանուր առմամբ, Բելառուսի նախագահն ընդգծել է, որ մեր ընդհանուր տարածքում հակամարտությունները պետք է լուծվեն հանգիստ։ Միաժամանակ տագնապալի է նաև Ադրբեջանի ՊՆ հաղորդագրությունը: Մամուլի ծառայությունը հայտնել է, որ պաշտպանության նախարար Զաքիր Հասանովը ԱՄՆ պաշտպանության նախարարի քաղաքական հարցերով օգնական Քոլին Քալի հետ հեռախոսով քննարկել է Բաքվի և Վաշինգտոնի միջև ռազմական համագործակցության հեռանկարները։ Ճիշտ է, զրույցը կայացել է ամերիկյան կողմի նախաձեռնությամբ։ Հեռախոսազրույցի ընթացքում կողմերը մտքեր են փոխանակել տարածաշրջանում տիրող իրավիճակի և անվտանգության հարցերի շուրջ։ Անշուշտ, ամերիկացիներին մտահոգում է նաև երկկողմ ռազմական համագործակցության զարգացման հեռանկարները։
Անգլո-սաքսոնները Հայաստանը ևս չեն լքել, Հարավային Կովկասում ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղարի հատուկ ներկայացուցիչ Խավիեր Կոլոմինոն Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հետ քննարկել է Ադրբեջանի հետ սահմանին տիրող իրավիճակը։ Նախօրեին ՌԴ փոխարտգործնախարար Միխայիլ Գալուզինը նույնպես հայտարարել է, որ Ռուսաստանը կշարունակի նպաստել Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև հարաբերությունների կարգավորմանը։
Միաժամանակ նա հիշեցրել է ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի, Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի և Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի եռակողմ պայմանավորվածությունները։ Միխայիլ Գալուզինը նաև ասել է, որ Վաշինգտոնը փորձում է Ռուսաստանին դուրս մղել Հարավային Կովկասից և «նման նեոգաղութային ոճով հպատակեցնել անկախ պետություններին, որոնք Ռուսաստանի գործընկերներն են և Ռուսաստանի դաշնակիցները»։
Մի խոսքով, Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև երկարաժամկետ հակամարտության վերջնական կարգավորման ճանապարհը դեռ դժվար է լինելու։ Մնում է միայն հույս դնել այդ երկրների երկու առաջնորդների վրա, որոնք դեռ պետք է ականջալուր լինեն Ալեքսանդր Լուկաշենկոյի խորհուրդներին և Վլադիմիր Պուտինի իրական առաջարկներին։
Նյութը հրապարակման պատրաստեց Կամո Խաչիկյանը