Հայերեն
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆ ՄՇԱԿՈՒՅԹ ՍՊՈՐՏ ՄԱՄՈՒԼԻ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՖՈՏՈ ՎԻԴԵՈ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԱՄԵՆԱԸՆԹԵՐՑՎԱԾ ԻՐԱՎՈՒՆՔ


Ծանոթ ու միաժամանակ անհայտ … ժամացույց

ՖՈՏՈ

Մարդը ժամանակի չափման բազմաթիվ եղանակներ է հորինել։ Նախ ժամանակը չափվում էր արևածագով և մայրամուտով: Փորձագետներն ասում են, որ առաջին մարդիկ, ովքեր սկսել են հետևել ժամանակին, պարզունակ մարդիկ էին, ովքեր ինչ-որ կերպ փորձում էին որոշել, թե որսը կամ ձկնորսությունը երբ կլինի առավել հաջողակ: Հնարավոր է, որ դրա համար նրանք ծաղիկներ էին նայում։ Ենթադրվում է, որ ծաղիկների ամենօրյա բացվելը ցույց է տալիս օրվա որոշակի ժամ: Օրինակ խատուտիկը բացվում է 4:00-ի սահմաններում, իսկ լուսնի ծաղիկը միայն մութն ընկնելուց հետո: Բայց հիմնական գործիքները, որոնց միջոցով մարդը կարող էր որոշել ժամանակը ժամացույցի ի հայտ գալուց առաջ, եղել են արևը, աստղերը, ջուրը, կրակը և ավազը: Նման «ժամացույցները» ամենապարզունակներն էին:
Տարբեր առարկաներից՝ քարերից, ծառերից ընկնող ստվերի ավելացումը կամ նվազումն օգնում էր մարդուն գոնե ինչ-որ կերպ որոշել ժամանակը: Ժամանակը որոշվել է նաև աստղերով (գիշերը տարբեր ժամանակներում տեսանելի են տարբեր աստղեր)։ 
Առաջիններից մեկը, ով սկսել է օգտագործել ամենապարզունակ ժամացույցներ եղել են հին եգիպտացիները: Հին եգիպտացիները գիշերը բաժանել են տասներկու ժամերի: Յուրաքանչյուր ժամը սկսվում էր տասներկու հատուկ աստղերից մեկի երևալով: Եգիպտացիներն օրը ևս բաժանել են նույնքան ժամերի: Հենց դա է ներկայումս ընդունված մեկ օրը 24 ժամի բաժանելու հիմքը:
Հետագայում եգիպտացիները ստեղծել են ստվերային ժամացույցներ (մենք անվանում ենք արևային ժամացույցներ): Դրանք հասարակ փայտե ձողեր են նշաններով։ Ստվերային ժամացույցը դարձել է մարդկային այն առաջին գյուտը, որը նախատեսված էր ժամանակը չափելու համար: Իհարկե, արևային ժամացույցը չէր կարող ասել ժամն ամպամած օրերին և գիշերը։ Արևային ժամացույցի մասին ամենահին գրավոր փաստաթղթերից մեկը, որը թվագրվում է մ.թ.ա. 732 թվականով Աստվածաշունչն է (Թագավորների գրքի քսաներորդ գլուխը): Այն նշում է Աքազ թագավորի օբելիսկի ժամացույցի մասին։ Պեղումների ժամանակ հայտնաբերված մ.թ.ա. 13-րդ և 15-րդ դարերի արևային ժամացույցները վկայում են, որ իրականում արևային ժամացույցը հայտնվել է շատ ավելի վաղ, քան մարդիկ գրեր են ստեղծել։
Հին եգիպտացիները նաև ջրային ժամացույց են ստեղծել: Նրանք չափել են այն ժամանակը, որի ընթացքում հեղուկը հոսում է մի տարայից մյուսը։ Ժամանակին կրակի օգնությամբ ևս որոշվում էր ժամանակը։ Կրակային ժամացույցները երեք տեսակի էին` մոմային, քուղային և լամպային: Չինաստանում օգտագործվում էր հատուկ տարատեսակ, այն բաղկացած էր այրվող նյութից պատրաստված հիմքից (պարույրի կամ փայտիկի տեսքով) և դրան ամրացված մետաղական գնդիկներից։ Երբ հիմքի ինչ-որ հատված այրվում էր՝ գնդակներն ընկնում էին և նման կերպ ցույց տալիս ժամանակը:
Նշենք, որ մոմե կրակային ժամացույցները տարածված էին Եվրոպայում, դրանք հնարավորություն էին տալիս այրված մոմի քանակով որոշել ժամանակը։ Ի դեպ, նման ժամացույցները հատկապես տարածված էր վանքերում և եկեղեցիներում։
Ավազե ժամացույցը հայտնվել է 8-րդ դարում։ Դրանք երկու զոդված կոլբաներ են։ Կոլբաներից մեկի մեջ լցված ավազը լցնում են մյուս կոլբայի նեղ վզով որոշակի ժամանակահատվածում, օրինակ մեկ ժամ։ Դրանից հետո ժամացույցը շրջվում է։ Ավազի ժամացույցներն էժան են, հուսալի, ուստի դրանք դեռ չեն անհետացել մեր կյանքից:
Մեխանիկական ժամացույցները հայտնվել են Եվրոպայում 1300-ական թվականներին, դրանք աշխատել են հակակշիռների և զսպանակների օգնությամբ։ Այն ժամանակ դրանք սլաքներ չունեին, իսկ ժամային անցումը ցույց էր տալիս զանգը։ Ժամանակակից էլեկտրոնային և կվարցային ժամացույցներում օգտագործվում են կվարցի բյուրեղների թրթռումները: Ներկայումս ամենաժամանակակիցն ու էտալոնայինն են ատոմային ժամացույցները: Դրանք չափում են ատոմի անցման ժամանակը բացասական էներգիայի վիճակից դրական և հակառակը։
 Нет описания.
Կ. Խաչիկյան

Շատ բան ունեմ պատմելու. Հենրիխ Մխիթարյանը գիրք է գրումԱշխատասենյակում հայտնաբերվել է ՀՀ ՆԳՆ ոստիկանության ՊՊԳՎ Նոր Նորքի պահպանության բաժնի ռազմականացված ջոկատի պետի մարմինը Հրդեհ ավտոտնակում. այրվել է 2 «Լեքսուս» մակնիշի մեքենա Ինչու՞ Նիկոլ Փաշինյանը ցրեց Հայաստանի ուժային բլոկի ամբողջ վերնախավը Ռուսների ծանր գիշերը. Ուկրաինան ինտենսիվ գրոհել էՌումինիայում մեկնարկել են նախագահական ընտրություններըԱնգամ նախնիների հիշատակն է դավաճանվել. Փաշինյանի թիմը Հայաստանը տանում է դեպի աղետՏարադրամի փոխարժեքն՝ այսօրԱդրբեջանական Զակատալի և Շեքի քաղաքներում տեղի են ունեցել հայկական ջարդեր. պատմության այս օրը ( 24 նոյեմբեր) Ինչ իրավիճակ է ճանապարհներինԱրտակարգ իրավիճակ Բյուրեղավան քաղաքում. կեղտաջրերը ողողել են մի ամբողջ թաղամաս Սպասվում են տեղումներ, ջերմաստիճանը կնվազի Շահագործման է հանձնվել հերթական զինվորական ճաշարանը. ՊՆ Յամալի նոր պայմանագիրը կկնքվի 6 տարի ժամկետով Հռոմում տեղի է ունեցել Արցախի սրբավայրերի պահպանմանը նվիրված գիտաժողով Էրդողանը «խիզախ» է որակել Նեթանյահուին կալանավորելու մասին Միջազգային քրեական դատարանի որոշումը «Ինձ հետ այդքան էլ հեշտ չէ, որքան թվում է կողքից». Քրիստինե Պեպելյան Մեծ Բրիտանիայում գործող HSBC բանկը դադարեցրել է վճարումներ ընդունել Ռուսաստանից և Բելառուսից Պենտագոնի ղեկավարը վերահաստատել է ԱՄՆ անսասան հանձնառությունը Իսրայելի անվտանգության հարցում ՌԴ ՊՆ-ն հրապարակել է Ուկրաինայի զինված ուժերի` ՄիԳ-29 ինքնաթիռի կործանման կադրերը (տեսանյութ) «Արմավիր» ՔԿՀ-ի դատապարտյալի համար բերված աղցաններում հայտնաբերվել են թմրամիջոցներ․ հանձնուք բերած կինը ձերբակալվել է Չեմ պատրաստվում Մբապեին սովորեցնել, թե ինչպես հանդես գալ հարձակման գծում․ Անչելոտի «Եթե ես արվեստին մոտ չլինեի, գուցե նրան բեմում տեսնելիս խանդի տեսարաններ սարքեի». Նարեկ Բավեյանը՝ ամուսնալուծության և 2-րդ ամուսնության մասին Դիվանագիտական սկանդալ` Թեհրանի և Մոսկվայի միջև Ուկրաինան կորցրել է Կուրսկում գրաված տարածքի ավելի քան 40 տոկոսը. Reuters ՀՀ ԶՈՒ հավաքականը թիմային աղյուսակում հունահռոմեական ոճում զբաղեցրել է 3-րդ հորիզոնականը. ՀՀ ՊՆ «Գոյ» թատրոնի փակման փորձերը սպառնում են ազգային և առաջադեմ մշակութային կենտրոնների գոյությանը Բազմաթիվ հասցեներում 24 ժամ ջուր լինիՀյուսիսկորեական 170 մմ-ոց ինքնագնաց «Չուչխե-պո» հաուբիցն աշխարհի ամենահեռահարներից մեկն է Հայաստանի կառավարությունում հրաժարականների մասինՀայաստանի վարչապետը հայտարարել է, որ Ռուսական կայսրությունը և ԽՍՀՄ-ը հայերին խորթ պետություններ են եղելՊետդումայում գնահատել են Փաշինյանի հայերի հակապետական ենթագիտակցության մասին հայտարարությունը. «Պատմական դավաճանություն» Փաշինյանը «պատահականության մեթոդով» փոխում է նախարարներին  ԽԾԲՏ՝ քպական ձևով. Կոնջորյանի կնոջը բարձր վարձատրվող աշխատանք են տվել Պադավատապետության «հայրը» բողոքում է պադավատներից. Փաշինյանի երկերեսանությունը Աղազարյանը մերժելու է. Փաշինյանի խնդրանքը կմնա՞ անպատասխան Փաշինյանը խոստովանում է իր կատարած հանցագործությունը Ծառերի սպանդ՝ ԵրևանումԹուրքիայում ուժեղ քամու պատճառով փլուզումներ են եղել ՌԴ-ում զորահավաքի նոր «ալիքի» սպասե՞լ. Կրեմլի պարզաբանումըԱրագածոտնում «ԳԱԶ 31»-ը գլխիվայր հայտնվել է երթևեկելի գոտուց դուրս, վիրավnրներ կան Շիրակի Ամասիայի տներից մեկի բակում խոշոր հրդեհ է եղել․ Shamshyan Ադրբեջանում գրանցված երկրաշարժը զգացվել է նաև Սյունիքում Հայաստանի ԱԺ պատգամավորները կգործուղվեն Մոսկվա Ձյունը ծածկել է Լենինգրադի մարզըՄյասնիկյան պողոտայում բախվել են «Range Rover»-ն ու «BMW X6»-ը, վիրավnր կա․ Shamshyan Իսրայելը հարվածներ է հասցրել Բեյրութի հարավին Ադրբեջանը Հայաստանի դեմ երրորդ հայցն է ներկայացրել ՄՔԴ. «Փաստ»Լամին Յամալը նոր պայմանագիր կկնքի «Բարսելոնայի» հետ Հունգարիայի մայրաքաղաքում սկսվել է հայ սպա Գուրգեն Մարգարյանին դաժանաբար կացնահարած ադրբեջանցի սպա Ռամիլ Սաֆարովի նկատմամբ դատավարությունը․ պատմության այս օրը (23 նոյեմբեր)
Ամենադիտված