Ծանոթ ու միաժամանակ անհայտ … թերմոս
ՖՈՏՈԹերմոսը մթերքի ջերմաստիճանը մինչև 24 ժամ հաստատուն պահող անոթ է։ Իսկ որտեղի՞ց է մեր կյանք մտել «թերմոս» բառը և ամուր նստել մեր կենցաղում: Այն թե ով է այն մարդը, որն առաջինն է այդ անոթին տվել թերմոս անունը՝ հայտնի չէ: Այնուամենայնիվ, եթե մտածենք այն մասին, որ այդ ջերմաստիճանը պահպանող անոթի անունը համընկնում է անգլիական «THERMOS» ընկերության անվան հետ՝ որոշ բաներ պարզ են դառնում:
Պարզվում է ամենակարևորը` «թերմոս» սովորական բառն առաջացել է «Թերմոս» հատուկ անունից: Իսկ ինչպես է եղել դա: Թերմոսների պատմությունը սկսել է շոթլանդացի ֆիզիկոս և քիմիկոս սեր Ջեյմս Դևվարը 1892 թվականին, երբ գիտական հասարակության դատին է ներկայացրել կրկնակի պատերով հետաքրքիր մի անոթ, որի պատերի միջև գտնվող ծավալից օդը դուրս էր մղված: Ինչի՞ համար էր ստեղծված արհեստականորեն վակուում: Պարզվում է, որ ստեղծված վակուումի պատճառով արտաքին պատերի ջերմաստիճանը դադաղ է ազդում անոթի ներքին ծավալի ջերմաստիճանի վրա, քանի որ նրանց միջև չկա ջերմությունը փոխանցող մատերիա: Հետևաբար վստահորեն կարելի է փաստել, որ անոթի մեջ լցվող հեղուկն անկախ արտաքին ջերմաստիճանից երկար ժամանակ կպահպանի իր նախկին ջերմաստիճանը:
Այնուամենայնիվ, գործնականում «Դևարի անոթ»-ի սկզբունքով պատրաստված ջերմամեկուսիչ անոթները ամբողջականորեն չեն պահպանում ներքին անոթի ջերմաստիճանը, քանի որ երկու անոթները գործնականում ի վերջո միաձուլվում են միմյանց հետ, որն էլ հենց հնարավոր է դարձնում ջերմափոխանցումը:
Բայց THERMOS-ի ինժեներների համար սա անլուծելի խնդիր չէր և նրանք հաղթահարել են դա: Ընկերությունը մշակել է բազմաթիվ եզակի տեխնոլոգիաներ: Իր կառուցողական գտածոների և տարբեր հատուկ նյութերի օգտագործման շնորհիվ THERMOS-ի արտադրանքը գրեթե մրցակիցներ չունի: Այն ժամանակ ոչ Դևարը, և ոչ էլ գիտական համայնքը չէին կարծում, որ նոր գյուտը լայնորեն կօգտագործվի առօրյա կյանքում: Ապրանքների արդյունաբերական արտադրության մեջ «Դևարի անոթի» սկզբունքի օգտագործման արտոնագրային իրավունքը կարողացել է գրանցել Ռեյնոլդ Բերգերը 1904 թվականին: Նա հարմարավետության համար կատարելագործել է «Դևարի անոթը»՝ այն ծածկել մետաղական պատյանով, ստեղծել հերմետիկ կափարիչ և անգամ արտաքին կափարիչ-բաժակ:
Ապա Բերգերը մրցույթ է հայտարարել նոր հայտնագործության արտադրության ապրանքային նշանը որոշելու համար: Հաղթել է Մյունխենի մի բնակիչ, որն առաջարկել է Тhermos անվանումը (հուներեն therme — տաք): Բերգերը հիմնել Тhermos-Gesellschaft m.b.H. (Тhermos GmbH) ընկերությունը, որը 1904 թվականի մարտից սկսել է գործել և արտադրել ներկայումս մեզ շատ ծանոթ թերմոսները:
Կ. Խաչիկյան