Ծանոթ ու միարժամանակ` անհայտ … սեղանի սփռոց
ՖՈՏՈ
Սեղանի սփռոցները օգտագործվել են առօրյա կյանքում հին ժամանակներից սկսած: Այս կենցաղային իրը արտացոլել է հին ժողովուրդների պատմությունը, մշակույթը և ավանդույթները: Հնում սփռոցները համարվել են բարեկեցության և հարստության նշան: Միայն ստրուկներն ու բնակչության ամենաաղքատ հատվածներն են նստել ուտելու առանց սփռոցի սեղանի շուրջ:
Առաջին անգամ սեղանի սփռոցներ օգտագործվել են Հին Եգիպտոսում: Այն ժամանակներում եգիպտացիներն արդեն իսկ կարողանում էին բամբակից կամ վուշից նուրբ գործվածքներ արտադրել: Եգիպտոսյան գործվածքները, որոնց օրինակները պահպանվել են անգամ մինչև մեր ժամանակները, թույլ են տալիս բավականին վստահորեն փաստել, որ այն ժամանակ արտադրվող գործվածքը բավականին բարակ է եղել, և ունեցել է գունավոր ասեղնագործության տարրեր: Ոսկե թելերով ասեղնագործված թանկարժեք սեղանի սփռոցներ պատրաստվել են նաև Պարսկաստանում, Հրեաստանում, Հին Հռոմում և Հին Հունաստանում:
Միջերկրածովյան երկրներում սեղանը սկսել են սփռոցներով ծածկել դեռևս մեր դարաշրջանից առաջ: Ինչպես և Հին Եգիպտոսում դրանք պատրաստվել են բամբակից կամ վուշից: Սկզբից սեղանի սփռոցներն օգտագործվել են միայն իրենց հիմնական նպատակի համար, այսինքն գցվել են սեղանին միայն սնունդ ընդունելուց առաջ, բայց ավելի ուշ դրանք սկսել են օգտագործվել որպես ներքին հարդարանքի տարրեր: Մինչև 15-րդ դարը միայն գեղեցկության համար սեղանը չեն ծածկել սփռոցով, սակայն Վերածննդի դարաշրջանի սկիզբին սեղանները սկսել են ծածկվել գեղեցիկ հարդարանքին համապատասխան գույների գործվածքներով: Անգամ հատուկ այդ նպատակի համար Արևելքից թավշյա և մետաքսե գործվածքներ են ներկրվել:
Այնուամենայնիվ, 18-րդ դարից մինչև 19-րդ դարի կեսերը, երբ տնային հարդարանքում գերակշռում էր դասական ոճը՝ դեկորատիվ սփռոցներ գործնականում չեն օգտագործվել: Մանածագործությունը այդ ժամանակ հատկապես զարգացել էր Հոլլանդիայում և արտադրվում էր հիմնականում սպիտակ սեղանի սփռոցներ: 19-րդ դարի կեսերից մարդիկ նորից սկսել են վերադառնալ դեկորատիվ սփռոցների և անձեռոցիկների օգտագործմանը, ինչին մեծապես նպաստել էր Բիեդերմեյերան ոճի տարածմանը: Ներքին հարդարանքում սկսել են հեռանալ խիստ ձևերից և կիրառել ժանյակներ և ասեղնագործության տարրեր: Նորաձևության մեջ են մտել տարբեր գույներով ասեղնագործված և ձևավորված սպիտակ կամ այլ գույնի կտորներից պատրաստված շքեղ սեղանի սփռոցները:
Այդ ժամանակներում գրեթե յուրաքանչյու տանը կարելի էր տեսնել բազմաթիվ բարձեր և պուֆիկներ, որոնք ներդաշնակորեն զուգորդվում են մինչև հատակը հասնող երկար սփռոցներով պատված սեղաններին: Ժամանակակից արտադրողները սպառողներին առաջարկում են սփռոցների հսկայական ընտրանի: Նրանք տարբերվում են չափով, գույնով, նախշով կամ նկարով, նյութի որակով և կարող են բավարարել ցանկացած տնային տնտեսուհու ճաշակը: Այնուամենայնիվ, ինչպես նախկինում, բամբակից և վուշից գործված սփռոցները ամենաշատն են գնահատում: Արտադրողները հաճախ սինթետիկ մանրաթելեր են ավելացնում բնական մանրաթելերին ՝ դարձնելով գործվածքները ավելի քիչ ճխլտվող:
Ներկայումս էլ ամենակարևոր հանդիսավոր առիթներին օգտագործվում են սպիտակ սփռոցներ, օրինակ հարսանեկան սեղանին: Տնային տնտեսուհիները հատկապես սիրում են փայլուն ծավալուն նախշերով սպիտակ սեղանի սփռոցները:
Կ.Խաչիկյան
