Ծանոթ ու միաժամանակ անհայտ … պաղպաղակ
ՖՈՏՈՊաղպաղակի ստեղծման պատմությունը սկսվել է մի քանի հազարամյակ առաջ: Այդ ուտեստի նախնիների մասին առաջին հիշատակություններ կարելի է հանդիպել չինական ժամանակագրության վերաբերյալ գրավոր հղումներից, որոնցից պարզ է դառնում, որ Չինաստանում մրգահյութերը սկսել են սառեցնել նույնիսկ մեր դարաշրջանից առաջ (մոտ մեկ հազարամյակ առաջ):
13-րդ դարում այդ երկիրը նվաճած մոնղոլները փոխառել են չինացիների այդ համեղ «ծարավը կոտրող» քաղցրավենիքը, որն էլ հետագայում ճանաչվել և սիրվել է բազմաթիվ այլ ժողովուրդների կողմից: Բնականաբար, անհնար է պաղպաղակ անվանել այն ժամանակվա այդ քաղցրավենիքը: Դրանք եղել են ոչ յուղային սառեցված աղանդերներ` մրգահյութեր սառուցի կտորներով, սառեցված հյութեր, եփուկներ և օշարակներ, քաղցր սառույց, սառեցված մրգեր լցոնված քաղցր սառույցով և այլն:
Այն ժամանակ անհայտ աղանդերի բաղադրատոմսը, որը սառցնելու համար օգտագործվել է ձյունը, սառույցը և անգամ սելիտրան, Մարկո Պոլոն է բերել եվրոպական երկրներ 1295 թվականին: Տարողության մեջ, որի մեջ լցված է ջրով խառնած սելիտրա, կամ էլ աղով սառույց տեղադրել են մրգերով կամ այլ ուտեստներով լցված կաղապար: Այնուհետև սկսել են պտտել կաղապարները (ներքին և արտաքին), որի արդյունքում էլ տեղի է ունեցել ուտեստի ինտենսիվ սառեցում, ընդ որում այս դեպքում ուտեստի մեջ չեն առաջանում խոշոր բյուրեղները: 1649 թվականին Ֆրանսիացի արհեստավարժ խոհարար Ժերար Թիերսենը ստեղծել է պատմության մեջ առաջին վանիլային պաղպաղակը: Դրանից հետո սառցե աղանդերների բաղադրատոմսերը սկսել են աստիճանաբար թարմացվել, ինչի վկայություններն են պաղպաղակների բազմաթիվ նոր տեսակների ստեղծումը: Պաղպաղակի բաղադրատոմսը լայն հասարակությունն իմացել է Պրոկոպիո դե Կոլտելիից: Նա առաջինն է Փարիզում բացել պաղպաղակի սրճարան:
Այդ սրճարանում արդեն 1782 թվականին հաճախորդներին առաջարկվել է պաղպաղակների մեծ տեսականի (մինչև 80 տեսակ): Այդ սրճարանը այսօր էլ հաջողությամբ գործում է իր տերերին տալով անսովոր բարձր եկամուտներ: 1881 թվականին Վիսկոնսին նահանգի Տու Ռիվերս շրջանում, առաջին անգամ պատրաստվել է սերուցքային պաղպաղակ, որի մեջ ավելացվել է օշարակ, մրգեր և ընկույզներ: Պաղպաղակի խանութի սեփականատեր Էդ Բերներսը վաճառելիս է եղել այդ աղանդերը 5 ցենտով և միայն կիրակի օրերին: Պաղպաղակը մատուցվում է ինչպես բաժակներով, պնակներով, այնպես էլ քաշով: Եվրոպայում, 19-րդ դարի վերջին, պաղպաղակ սկսել են մանրածախ վաճառել թղթե և ստվարաթղթե բաժակների մեջ: Իտալացի էմիգրանտ Իտալիո Մարկոնին 1896 թվականին հորինել է առաջին պաղպաղակի վաֆլե կոնը և այն ներկայացրել Նյու Յորքի հանրությանը: 1903 թվականին նա արտոնագրել է իր այդ գյուտը:
Իսկ 1919 թվականին պաղպաղակի պատմության մեջ նոր ապրանքատեսակ է հայտնվել շնորհիվ ամերիկացի Քրիստիան Նելսոնի, որը առաջինն է մշակել էսկիմո պաղպաղակի բաղադրատոմսը: Այդ աղանդերը կոչվել է «Էսկիմո-պայ» (Էսկիմոսի կարկանդակ): Էսկիմոն պաղպաղակ է շոկոլադով ծածկված: Քրիստիան Նելսոնի գյուտը արտոնագրվել է 1922 թվականին, և միայն 1934 թվականին է էսկիմո պաղպաղակը ստացել իր ժամանակակից պաղպաղակի տեսքը, այսինքն դրվել է փայտիկի վրա:
Կ․ Խաչիկյան