Ծանոթ ու միաժամանակ անհայտ … դուխի «Կարմիր Մոսկվա»
ՖՈՏՈ«Կարմիր Մոսկվա» օծանելիքը ժամանակին հանդիսացել է ԽՍՀՄ-ի «գլխավոր» օծանելիք: Ընդ որում այն բոլորովին էլ չի զիջել ֆրանսիական օծանելիքներին իր յուրահատկությամբ ու նուրբ հոտով, և բոլորովին էլ ոչ այն պատճառով, որ ԽՍՀՄ-ում ընդամենը չկար այլ օծանելիք: Ուղղակի իրականում այն դարձել էր իրոք պաշտպանմունքի առարկա և ոչ իզուր: Ըստ «Կարմիր Մոսկվա»-ի պաշտոնական բնութագրման «դուխին պարունակում է ավելի քան 60 բաղադրիչ և ունի նուրբ, տաք, ազնվական բուրմունք՝ ֆլերդօրանժի (ծաղկի տեսակ) նրբերանգով»:
Ճշմարտությունն այն է, որ այդ Ռուսաստանի այցեքարտ հանդիսացող այդ բույրը արդեն 100 տարեկանից էլ մեծ է և իրականում սկզբում ունեցել է լրիվ այլ անվանում՝ «Թագուհու այգի» կամ «Թագուհու սիրելի ծաղկեփունջ»: «Կարմիր Մոսկվա» օծանելիքի պատմությունը սկսվում է 1913 թվականից: Այն արտադրվել է 1861 թվականին ֆրանսիացի Հենրիխ Բրոկարի կողմից Մոսկվայում հիմնադրված «Բրոկարի կայսրություն» գործարանում: 1913 թվականին Ռոմանովների տոհմի 300 ամյակի կապակցությամբ էլ հայտնվել է «ֆրանսիացի սապնագործի որդի» Ավգուստ Միշելի կողմից ստեղծված «Թագուհու այգի» դուխին, որպես թագուհի Ալեքսանդրա Ֆեոդորովնային նվեր: Ըստ մի վարկածի որպես հիմք վերցվել է 1905 թվականի ֆրանսիական L’Origan Coty օծանելիքը: Հենց «Թագուհու այգի» օծանելիքով էլ սկսվել է ոչ միայն «Կարմիր Մոսկվա»-ի պատմությունը, այլ նաև օծանելիքի համաշխարհային պատմության մեջ ռուսական օծանելիքի էջի բացումը: Հետագայում թագուհու այցը Մոսկվա և նրա հանդիպումը իր սիրելի օծանելիքի ստեղծողների հետ որոշել է ինչպես գործարանի, այնպես էլ «Թագուհու այգու» հետագա ճակատագիրը: Նոր օծանելիքը իրարանցում է առաջացրել կանանց շրջանում սկզբից Մոսկվայում, հետո ամբողջ Ռուսաստանում, որից հետո էլ Եվրոպայում: «Ցարական» դուխին սսկսել են արտահանել, իսկ նրբաճաշակ ֆրանսուհիները սկսել են «վազել» այդ բույրի հետևից:
Այդ բույրը ցնցել է ֆրանսիացիներին: Հեղափոխությունից հետո Ռուսաստանում հայտնված նոր մարդիկ ցանկացել են կառուցել նոր աշխարհ, որն էլ փոփոխություններ է մտցրել «ցարական» օծանելիքի պատմության մեջ: 1922 թվականին «Բրոկարի կայսրություն» գործարանը վերանվանվել է «Նոր արշալույս»-ի, իսկ 1925 թվականին «Թագուհու այգի» դուխին վերանվանվել է «Կարմիր Մոսկվա»-ի:
Ի երջանկություն բոլորի այդ փոփոխությունները ազդել են միայն անունների վրա, իսկ օծանելիքի բաղադրությունը չի փոփոխվել, քանի որ գործարանում շարունակել են աշխատել հին կադրերը, քանի որ բոլշևիկների մեջ պարֆյումերներ չեն եղել: Փաստացի այդ օծանելիքի բույրը այնքան խորն ու գրավիչ է եղել, որ այն ավելի ուժեղ է գտնվել, քան ցանկացած հեղափոխություն, հեղաշրջում և պատերազմ: Ժամանակի ընթացքում փոփոխվել է միայն «Կարմիր Մոսկվա»-ի փաթեթավորումը և գույնը՝ կարմիր-սպիտակ, որը անփոփոխ է 1925 թվականից: «Թագուհու այգին» անցել է հարյուրամյա ճանապարհ և փաստացի դարձել անմահ:
Կ. Խաչիկյան