«Հայաստանը դառնում է իրանական «չարիքի առանցքի» մաս. Վերջին մետամորֆոզների մասին»
ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆԱյն, որ Հայաստանի ԱԳՆ-ն դատապարտել է Իսրայելի վերջին պատասխան հարվածը Իրանին (առանց Իսրայելին ուղղակի անվանելու), ինքնին նշանակալից է, բայց նաև ծանրանում է նրանով, որ Հայաստանը ոչ մի կերպ չի արձագանքել հոկտեմբերի սկզբին Իսրայելի վրա Իրանի հրթիռային հարձակմանը, գրում է Detaly.co.il-ին:
Իսրայելին դատապարտման տեքստում ասվում է. «Հայաստանը դատապարտում է միջազգային անվտանգությունը խարխլելուն ուղղված գործողությունները, որոնք արտահայտվել են Իսլամական Հանրապետության դեմ ուղղված գործողություններով»։ Ըստ երևույթին, հրեական պետության վրա բալիստիկ հրթիռների արձակումները չեն խաթարում միջազգային անվտանգությունը։
Իսրայելի դատապարտումը, ըստ ամենայնի, արդյունք է Ռուսաստանում BRICS-ի գագաթնաժողովում վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի վերջին հանդիպմանը Իրանի նախագահ Մասուդ Պեզեշկիանի հետ։ Փաշինյանը Կազանի համաժողովում էր չնայած Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների խզման մասին արված իր ամպագոռգոռ հայտարարություններին։ Ըստ բանակցությունների, արդյունքների մասին Երևանի պաշտոնական հաղորդագրության, Փաշինյանը «գոհունակություն է հայտնել Իրանի հետ հարաբերությունների դինամիկ բնույթից» ասելով, որ դրանք նոր թափ են ստացել այս ամառ Պեզեշկիանի պաշտոնավարումից հետո։ «Նիկոլ Փաշինյանն ընդգծել է, որ Իրանի հետ հարաբերությունների հետագա զարգացումը Հայաստանի կառավարության առաջնահերթություններից է»,- ասված է հաղորդագրությունում։ Իրանի նախագահի գրասենյակն իր հերթին մեջբերել է Փաշինյանի խոսքերը, որ «Հայաստանը ցանկացած պարագայում կշարունակի ընդլայնել լավ հարաբերությունները Իրանի հետ»։ Իրանի նախագահը Հայաստանին անվանել է իր երկրի «բարեկամ և լավ հարևան»: Իրանի և Հայաստանի ղեկավարների քննարկած թեմաներից մեկը եղել է Լիբանանի և Գազայի պատերազմը։ Պեզեշյանն իր զրուցակցին ասել է, որ Իսրայելը ձգտում է պատերազմի Իրանի հետ, իսկ Արևմուտքը «աջակցում է Սիոնիստական ռեժիմին Գազայի ցեղասպանության և Լիբանանի ժողովրդի վրա հարձակումների գործում»։
Իսրայելի այս դատապարտմանը նախորդել է Հայաստանի կողմից Պաղեստինի պետության ճանաչումը և Թեհրանի և Երևանի միջև կես միլիարդ դոլարի զենքի գործարքի կնքումը։ Համաձայնագիրը նախատեսում է Հայաստանի տարածքում իրանական ռազմաբազաների ստեղծում և հետախուզության ոլորտում Հայաստանի զինված ուժերի և իրանցիների համագործակցություն։
Նաև Իրանը վերջերս 3 մլրդ դոլար է հատկացրել Հայաստանի հետ տնտեսական հարաբերությունները զարգացնելու համար։ Նկատի ունենալով, որ նախկինում երկրների միջև ապրանքաշրջանառությունը չէր գերազանցում տարեկան 700 միլիոն դոլարը, և Հայաստանը վերջին տասնամյակում դարձել է Իրանի համար պատժամիջոցները շրջանցելու և ահաբեկչության ֆինանսավորման համար օգտագործվող միջոցները լվանալու առանցքային գործիքներից մեկը, այս կարգի առատաձեռնությունը չի կարող մտահոգություն չառաջացնել:
Իսկ ընդհանրապես, Հայաստանի կողմից Իրանին ցուցաբերվող օգնության պատմությունը նորություն չէ։ 2000-ականների սկզբին Ռուսաստանում տեղակայված Համատեղ միջուկային հետազոտությունների ինստիտուտի մոտ տասը հայ փորձագետներ աշխատել են Երևանի համալսարանի և Քարաջում գտնվող Իրանի միջուկային օբյեկտի համատեղ նախագծի վրա: Նրանք նաև միջուկային տեխնոլոգիաների հետ կապված տարբեր առարկաներ են դասավանդել մի քանի հազար իրանցի ուսանողներին։ Ապացույցներ կան, որ նրանք մեկ անգամ չէ, որ այցելել են նաև Սպահանի միջուկային օբյեկտներ։ 2002 թվականին հայկական «Լիզին» բաժնետիրական ընկերությունը հայտնվել է ամերիկյան պատժամիջոցների տակ Իրանին ռազմական տեխնիկայի մասեր մատակարարելու համար։ 2007 թվականին հայկական Մելլաթ բանկը հայտնվել է ԱՄՆ պատժամիջոցների տակ, քանի որ նրա միջոցով միջոցներ են փոխանցվել Իրանի միջուկային ծրագրի համար անհրաժեշտ սարքավորումների գնման համար։ 2008 թվականին WikiLeaks նախագծի շնորհիվ հայտնի դարձավ, որ Հայաստանը Իրանին վերավաճառել է հրթիռներ և ծանր ավտոմատ զենքեր, որոնք օգտագործվել են Իրաքում ամերիկյան զորքերի վրա հարձակվելու համար։ 2010 թվականին հայկական Ամերիաբանկ ՓԲԸ-ն է նկատվել պատժամիջոցների տակ գտնվող իրանական կառույցների հետ գործարքներում:
Իսկ Իրանը զենք և այլ օգնություն է տրամադրել Հայաստանին Ադրբեջանի հետ Ղարաբաղի հարցով առճակատման ժամանակ, չնայած այն բանին, որ միջազգային հանրությունը այդ տարածքը համարում էր ադրբեջանական։ Այն բանից հետո, երբ 2023 թվականին Ադրբեջանը հետ վերցրեց Ղարաբաղը, ըստ ամերիկյան և իսրայելական աղբյուրների, Հայաստանը Ադրբեջանի հետ մի քանի բախումների ժամանակ օգտագործել է իրանական Shahed անօդաչու թռչող սարքեր։
2023 թվականին Իսրայելի «Ալմա» ինստիտուտը հրապարակեց զեկույց, որտեղ մանրամասն ներկայացվել է, թե ինչպես է Հայաստանը գործում որպես տարանցիկ կետ Իրանից Սիրիա և Լիբանան օդային միջանցքում: Երևանի օդանավակայանն օգտագործվել է Սիրիայի Հալեպի և Դամասկոսի օդանավակայաններ զենք, տեխնիկա և օպերատիվ անձնակազմ տեղափոխման համար։ Թռիչքներն իրականացնում է «Արմենիան Ֆլայթ Թրավել» ՍՊԸ-ն, որը ստեղծվել է 2018 թվականին որպես ծխածածկույթ իրանական Mahan Air ավիաընկերության համար, որը գտնվում է ԱՄՆ պատժամիջոցների տակ։ Բացի այդ, ըստ Alma-ի, Թեհրան-Երևան թռիչքներ իրականացնող հիմնական իրանական ընկերությունը Iran Air Tour-ն է՝ Իրանի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հետ փոխկապակցված Iran Air-ի դուստր ձեռնարկությունը:
Ելնելով այս բոլոր տվյալների ամբողջությունից` կարելի է ենթադրել, որ մենք դիտարկում ենք Իրանի հետ Հայաստանի մերձեցման վերջին փուլը, այսինքն, Համասի և Հեզբոլլահի հետ միասին Հայաստանի վերածվելը «չարիքի առանցքի» գործիքներից մեկին։
Նյութը հրապարակման պատրաստեց Կամո Խաչիկյանը