«Վատիկանը մշակութային-պատմական պայքարի մեջ է մտել Ադրբեջանի կողմից»

2025 թվականի ապրիլին Վատիկանը հայտնվել է Անդրկովկասի հետ կապված տհաճ իրավիճակում, գրում է eadaily.com–ը։

Ադրբեջանական լրատվամիջոցների հաղորդմամբ ապրիլի 10-ին Հայրապետական Գրիգորյան համալսարանում կայացել է Կովկասյան Ալբանիայի ժառանգությանը նվիրված 12-րդ գիտաժողովը։ Հետաքրքիր զուգադիպությամբ «Քրիստոնեությունն Ադրբեջանում. պատմություն և արդիականություն» գիտաժողովը կազմակերպվել է բացառապես Ադրբեջանին կից կառույցների կողմից: Համաժողովի մասնակիցների թվում առանձնացել է Սուրբ Աթոռում Ադրբեջանի դեսպան Իլգար Մուխտարովը, ով  բառացիորեն համաժողովից մեկ շաբաթ առաջ  Վատիկանի պետքարտուղարի տեղակալ Էդգար Պենյա Պարրայի ձեռքից ստացել էր Պապական ասպետության շքանշանի մեծ խաչը։ 1847 թվականին Պիոս 9–րդ պապի կողմից հաստատված այդ շքանշանը նախատեսված է այն աշխարհիկ մարդկանց համար, ովքեր նպաստել են Հռոմի կաթոլիկ եկեղեցու հետ հարաբերությունների ամրապնդմանը։ Այս փաստն օգնում է ավելի լավ հասկանալ այն, թե ինչու է ադրբեջանցի դիվանագետն իր ելույթի ժամանակ հայտարարել. «Պատմական աղբյուրները վկայում են, որ Ադրբեջանը քրիստոնեության հնագույն տարածքներից մեկն է, Ադրբեջանը նաև Արևելքի հնագույն եկեղեցու, Ալբանիայի առաքելական եկեղեցու, աշխարհի հնագույն եկեղեցիներից մեկի ծննդավայրն է»։ Պետք է ասել, որ դեսպան Մուխտարովի թեզերը խիստ հակասական են։ Օրինակ այն տարածքներում, որոնք այժմ Ռուսաստանի կազմում են, հին ժամանակաշրջանում գտնվել է Բոսպորի թագավորությունը, սակայն դա ամենևին չի նշանակում, որ Ռուսաստանն իրեն համարում է այդ հինավուրց պետության ժառանգորդը։ Բայց Ադրբեջանի իշխանություններն այլ տրամաբանություն ունեն: Չգիտես ինչու, պաշտոնական Բաքուն իրեն համարում է հին կովկասյան Ալբանիայի ժառանգորդը միայն այն պատճառով, որ այն գտնվում էր ապագա Ադրբեջանի Հանրապետության հողերում։

Ընդհանուր առմամբ, այդ համաժողովն ակնհայտորեն ավելի շատ կապ ուներ քաղաքական քարոզչության, քան գիտության հետ: Օրինակ, Բաքվի մուլտիկուլտուրիզմ, միջազգային կենտրոնի գործադիր տնօրեն Ռավան Հասանովի ելույթում ասվել է հետևյալը. «Իր աշխարհագրական դիրքի և բարդ պատմական հիմքի պատճառով Ադրբեջանը միշտ եղել է էթնիկ և կրոնական բազմազանություն կենտրոն: Ադրբեջանը հանդուրժողականության իր վաղեմի ավանդույթները բարձրացրել է ազգային քաղաքականության մակարդակի և իրականացրել համապարփակ օրենսդրական, վարչական և քաղաքական բարեփոխումներ»: Իրականում Ադրբեջանի «հանդուրժողականությունն» ու «մուլտիկուլտուրալիզմը» հայտնի են բոլորին։ Օրինակ եթե 1979 թվականին ռուսները կազմում էին այդ «հանդուրժող» երկրի բնակչության 7,9 տոկոսը, ապա  1999 թվականին նրանք ընդամենը 2,2 տոկոս էին, ներկայումս էլ ավելի քիչ։ 

Սակայն այս ամենը դեռ մանրուք է քաղաքագետ Ֆուադ Ախունդովի համաժողովում ունեցած ելույթի համեմատ, ով հայտարարել է. «Հայաստանը, վտարելով ադրբեջանական բնակչությանն իր պատմական հողերից, ոչնչացրել է Ադրբեջանի պատմական ժառանգությունը, փոխել ու հայացրել տեղանունները, հայացրել նաև ալբանական եկեղեցիների հնագույն ճարտարապետությունը»։ Այնպես որ, ըստ պաշտոնական Բաքվի, Ադրբեջանը կովկասյան Ալբանիայի իրավահաջորդն է և ավտոխրոն է, իսկ Հայաստանը ոչ։ Նման զեկուցումներով համագումար անցկացնելը չի ավելացնում Սուրբ Աթոռի հեղինակությունը։ Եվ ամենակարևորը՝ սա հեռու է առաջին դեպքից, երբ Վատիկանը ներքաշվում է պաշտոնական Բաքվի քարոզչական գործունեության մեջ։

Պետք է ասել, որ ժամանակակից Ադրբեջանը Կովկասյան Ալբանիայի հետ կապելու փորձերը լիակատար հերետիկոսություն են թվում նույնիսկ 1918-1920 թվականների Ադրբեջանի Դեմոկրատական Հանրապետության հիմնադիրների տեսանկյունից, քանի որ իր «Ադրբեջանական Հանրապետություն» աշխատության մեջ Մամեդ Էմին Ռասուլզադեն գրել է. «Ադրբեջանցիներն ազգությամբ թուրք են, կրոնով մահմեդական, մշակույթով մոտ են Արևելքին։ Ինչ վերաբերում է լեզվի առանձնահատկություններին, ապա ադրբեջանցի թուրքը խոսում է Անատոլիայի թուրքերենին մոտ բարբառով»։

Այնուամենայնիվ, պաշտոնական Բաքուն միտումնավոր փորձում է համոզել ողջ աշխարհին, որ Ադրբեջանը կովկասյան Ալբանիայի ժառանգորդն է, և որի ժառանգությունն, իբր, յուրացրել են հայերը։ Փաստացի, այս կեղծ գիտական անհեթեթությունը նպատակ ունի ապահովել Ադրբեջանի գերիշխանությունը ողջ տարածաշրջանում, քանի որ պաշտոնական Բաքուն օգտագործում է մտացածին կապը Կովկասի Ալբանիայի հետ նույնիսկ բարեկամ Վրաստանի դեմ՝ յուրացնելով ադրբեջանական տարածքում հայտնված վրացական եկեղեցիները և ոտնձգություն կատարելով վրացական Դավիթ Գարեջի վանական համալիրի նկատմամբ։ 

Պաշտոնական Բաքվի կեղծ գիտական քարոզչությունն արդարացում չունի, քանի որ Ադրբեջանի կողմից հարևան ժողովուրդների մշակութային ժառանգության յուրացումը չի նպաստում Անդրկովկասում հարաբերությունների կարգավորմանը։ Ընդ որում Սուրբ Աթոռը ոչ միայն չի ընդդիմանում ադրբեջանական քարոզչությանը, այլ, ընդհակառակը, գաղտնի աջակցում և նույնիսկ ակտիվ համագործակցում է պաշտոնական Բաքվի հետ։ Սակայն Վատիկանի հետ Ադրբեջանի երկարաժամկետ համագործակցությունը տրամաբանական է։ Իտալիան, որի հետ կապված է Վատիկանը, Ադրբեջանի առաջին տնտեսական գործընկերն է Եվրամիությունում։ Վատիկանն առաջին պետություններից էր, որը ճանաչել է Ադրբեջանի գործընկեր Խորվաթիայի անկախությունը, որը  1995 թվականին ուժի կիրառմամբ էթնիկ զտումների միջոցով հակամարտությունը լուծելու նախադեպ ստեղծեց: Եվ դատելով նրանից, որ ապրիլի 2-ից սկսել է գործել Vatican News պորտալի ադրբեջանալեզու տարբերակը, Սուրբ Աթոռի և պաշտոնական Բաքվի համագործակցությունը կշարունակվի։

Նյութը հրապարակման պատրաստեց Կամո Խաչիկյանը

www.1or.am