«Գործընթացների նման շտապողականության պատճառը հնարավոր իշխանափոխությունն է». «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

«Խաղաղության պայմանագրի» օրակարգը թելադրում է Ադրբեջանը: Ավելի վաղ հրապարակված 5 սկզբունքների տակ կարող ենք հասկանալ, որ Ադրբեջանն ուզում է Արցախն ամբողջովին ադրբեջանականացնել: Սա մեծ հարցն է, ավելի փոքր հարցն այն է, թե որքան է հնարավոր կորզել Հայաստանի սահմաններից: Այս մասին «Փաստի» հետ զրույցում նշել է «Կովկասի ինստիտուտի» փորձագետ Հրանտ Միքայելյանը:

«Այս ամենին ի պատասխան, սակայն, պաշտոնական Երևանից հայտարարեցին, որ Ադրբեջանի 5 կետերն ընդունելի են: Բացի այդ, նշվեց Հայաստանի 6 մտահոգության մասին, որոնք երևի Ադրբեջանի կողմից մերժվել են. տարբեր մակարդակներում հայտարարել են, որ իրենց համար անընդունելի են այդ մտահոգությունները: Այսպիսով, Հայաստանն Ադրբեջանի այդ կետերն ընդունել է, Ադրբեջանը Հայաստանի մոտեցումները չի ընդունել, բայց բանակցությունները շարունակվում են: Այստեղից պարզ է դառնում, որ բանակցություններն ընթանում են ամբողջությամբ ադրբեջանական օրակարգով և սպասարկելու են ադրբեջանական օրակարգն ու շահը»,-ասաց փորձագետը:

Շեշտելով Ադրբեջանի կողմից նաև ուժի սպառնալիքի ու կիրառման մասին՝ նա հավելեց. «Այդ բանակցություններն իրենց մեջ պարունակում են ադրբեջանական ագրեսիայի խաղաղեցման փորձը: Այնպես, ինչպես Արևմտյան Եվրոպայում, Մյունխենյան բանակցությունների ժամանակ Հիտլերին փորձում էին խաղաղեցնել զիջումներով՝ մասնավորապես Չեխոսլովակիայի տարածքից: Հիմա նույնն արվում է Հայաստանի և Արցախի նկատմամբ, և ներկայումս հիմնական միջնորդը Բրյուսելն է»:

Ինչ վերաբերում է գործընթացների ու բանակցությունների ինտենսիվությանը, նա շեշտեց. «Ադրբեջանում հասկանում են, որ տեսականորեն Հայաստանում իշխանությունը կարող է փոխվել, և արդեն փոխված իշխանությունն ամբողջովին այլ օրակարգով է հանդես գալու: Այս պարագայում պարզ է ներկայում առկա շտապողականությունը. եթե շտապեցին ու ստացվեց արագ ստորագրել խաղաղության պայմանագիր կոչվածը, ապա հաջորդ իշխանությունը ստիպված է լինելու հաշվի առնել այդ հանգամանքը:

Ավելի կոնկրետ՝ այդ դեպքում կա՛մ ոչինչ այլևս հնարավոր չի լինի փոխել, կա՛մ էլ, եթե հնարավոր է, ապա շատ ավելի մեծ ջանքեր գործադրելով ու ռիսկերով: Մեծ հաշվով, գործընթացների, բանակցությունների նման շտապողականությունը պայմանավորված է Հայաստանում հնարավոր իշխանափոխությամբ: Իրականում սահմանային հարցերն արագ լուծելու որևէ անհրաժեշտություն չկա: Մինչև հիմա, օրինակ՝ Վրաստանի ու Ադրբեջանի միջև սահմանը մոտ 40 տոկոսով է դելիմիտացված, մինչդեռ Հայաստանի հետ ուզում են ամբողջությամբ ու միանգամից լուծել այդ հարցը՝ բացառապես իրենց օգտին: Ադրբեջանին նույնիսկ այդքան գյուղեր կամ տարածքներ պետք չեն: Խնդիրն այն է, որ սահմանն անցնում է Հայաստանի համար լավ պաշտպանվող տարածքներով: Կա առաջնագիծ, որը թույլ է տալիս Հայաստանը պաշտպանված պահել: Եթե այդ առաջնագիծը խախտվի, հնարավոր չի լինի Հայաստանը պաշտպանել ադրբեջանական ագրեսիաներից: Ադրբեջանն այս ամբողջ գործընթացը դիտարկում է ընդամենը պատրաստություն՝ հաջորդ ագրեսիայի համար: Եթե տարածքային կոնֆիգուրացիան ուսումնասիրենք, կտեսնենք, որ Ադրբեջանը պատրաստում է հարձակողական պլացդարմ Հայաստանի վրա, իսկ խաղաղության պայմանագիր կոչվածը այդ առումով խոչընդոտ չի լինելու: Միևնույնն է, ինչպես մինչ օրս, Ադրբեջանը կրկին խախտելու է պայմանավորվածությունները, որովհետև այս ամենը դիտարկում է այս տարածաշրջանից հայկականության վերացմանն ուղղված քայլերի համատեքստում»:

Անդրադառնալով նշված իրողություններից բխող հայաստանյան ներքաղաքական զարգացումներին՝ փորձագետը հավելեց. «Պարզ է՝ ընդդիմությունը գալիս է այն օրակարգով, որն այս իշխանությանն ու Ադրբեջանին ձեռնտու չէ: Իհարկե, ընդդիմության հաղթանակն Ադրբեջանին չի ուրախացնի: Այս պահի դրությամբ, սակայն, շարժումը, ցավոք, դեռ այդքան թափ չի հավաքել, շատ անհրաժեշտ քայլեր ևս դեռ չեն արվել: Բայց մյուս կողմից, ամեն դեպքում, բավականին բազմամարդ ու ակտիվ ցույցեր են, որոնք արդեն մեկ ամիս է՝ շարունակվում են:

Այսքան բազմամարդ ու մեծ շարժում Հայաստանում անկախության տարիներին եղել է 3 անգամ՝ 2008-ին, 2018-ին և 2022-ին: Եվ, ամեն դեպքում, իշխանություններն իրականում չեն անտեսում իրողությունները, ուղղակի փորձում են իրենց տեսանկյունից և իրենց համար ավելի ձեռնտու պատկեր ներկայացնել: Իրողություններն իրականում չանտեսելու տեսանկյունից դիտարկենք միայն ոստիկանական բռնությունները, որոնք ոչ թե ոտիկանության ստորադաս ներկայացուցչի, այլ քաղաքական իշխանության որոշման արդյունք են: Հաշվի առնենք նաև կալանավորումները: Այսինքն, ամեն ձևով փորձում են նվազեցնել մասնակիցների թիվը: Իշխանությունը փորձում է ամեն ինչ անել, որ կրիտիկական զանգված չհավաքվի, որովհետև կրիտիկական զանգվածի կուտակումը շատ արագ կարող է իշխանափոխության վերածվել»:

ԱՆՆԱ ԲԱԴԱԼՅԱՆ

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում