Ուկրաինայում պատերազմի ֆոնին ռուս հրեաները տեղափոխվում են Երևան

Eurasianet.org-ը գրում է, որ 40-ամյա մոսկվացի Նաթանիել Տրուբկինը Երևան է տեղափոխվել Ուկրաինայում Ռուսաստանի կողմից պատերազմ սկսելուց մոտ երկու շաբաթ անց: Նա, ինչպես և շատ այլ ռուսներ, ընտրել է Հայաստանը տեղափոխման համեմատաբար հեշտության և մատչելիության պատճառով. ռուսներին վիզա պետք չէ երկիր մուտք գործելու համար, բնակիչների մեծ մասը խոսում է ռուսերեն, հեշտ է կարճաժամկետ վարձակալությամբ բնակարան գտնել և բացել սեփական բիզնեսը։ Բացի այդ, նա Հայաստանում ընկերներ ունի, որոնք օգնել են նրան հաստատվել։ Բայց և այնպես, ամեն ինչ հեշտ չի եղել։ «Ես շատ փող չունեի, դա այն ամենն էր, ինչ կար գրպանումս,շատերն են նույն վիճակում լինում»,- Eurasianet-ին ասել է Տրուբկինը: Կարճ որոնումներից հետո նա հայտնվել է մի «սարսափելի» բնակարանում։ Նրա սեփական վատ փորձը հուշել է ստեղծելու «Հրեական տուն Երևանում», մի կազմակերպություն, որը կոչված կլինի օգնել ռուսաստանցի այլ հրեաներին բնակարան գտնելու, բանկային հաշիվներ բացելու ու բիզնես սկսելու հարցերում: Նրա խոսքով, ապրիլին աշխատանքը սկսելուց ի վեր նախագիծն արդեն օգնել է մոտ 200 ռուս հրեաների տեղափոխվել Երևան։

Հրեական ներկայությունը Հայաստանում երկար պատմություն ունի։ Դեռ 5-րդ դարի հայ պատմիչ Մովսես Խորենացին է գրել, որ Տիգրան Մեծ թագավորը 10000 հրեա գերիների է բերել Հայաստան մ.թ.ա. 1-ին դարում Միջերկրական ծովի պատերազմից հետո։ «Մեծ Հայաստանը պատմականորեն եղել է կարևոր հրեական համայնքների տուն», - վերջերս տված հարցազրույցում ասել է Երևանի գլխավոր ռաբբի Գերշոն Մեիր Բուրշտեյնը: Նա պնդել է, որ, ի տարբերություն շատ այլ վայրերի, որտեղ ապրել են հրեաները, Հայաստանում նրանք երբեք չեն ենթարկվել ջարդերի և այլ տեսակի հալածանքների. «Այդ առումով Հայաստանի պատմությունը չունի նման հիշողություններ, ինչը նշանակում է, որ այն հոգևոր և նյութական արարման հարթակ և հույս է ներշնչում»։

Հայաստանում բնակվող հրեաների մեծ մասը Իսրայել է տեղափոխվել Խորհրդային Միության փլուզումից առաջ և անմիջապես հետո, իսկ մինչև այդ արտագաղթի նոր ալիքը Հայաստանում հրեական համայնքը կազմում էր 800-ից 1000 մարդ: Հետխորհրդային շրջանում Իսրայելը սերտ հարաբերություններ է հաստատել Հայաստանի հակառակորդի՝ Ադրբեջանի հետ, և հայերը հաճախ դժգոհում են, որ Իսրայելը զենք է վաճառում Ադրբեջանին և չի ճանաչում Հայոց ցեղասպանությունը։ Սակայն, ըստ Տրուբկինի, երկու երկրների միջև տարաձայնությունները չեն ազդում հրեաների նկատմամբ հայերի վերաբերմունքի վրա։ «Երբ մարդիկ իմանում են, որ ես հրեա եմ, նրանց վերաբերմունքն իմ հանդեպ չի փոխվում»,- ասել է նա։ Այժմ «Հրեական տունը» օգնում է նորեկներին ստեղծել նոր համայնք։ Ծրագիրը ֆինանսավորվում է Ամերիկայի հրեական բաշխման կոմիտեի կողմից, որը նմանատիպ աջակցության աշխատանքներ է իրականացնում նաև Վրաստանի Թբիլիսի և Բաթումի քաղաքներում: Հրեական տունը եբրայերենի դասընթացներ է անցկացնում և աշխատում է նորեկների համար հայերենի դասեր կազմակերպելու ուղղությամբ։«Շատ ռուս հրեաներ տեղափոխվելով Հայաստան և Վրաստան կտրվել են Ռուսաստանի հրեական համայնքից,- ասել է Տրուբկինը,- և կարևոր է նրանց համար վերստեղծել այդ հրեական միջավայրը, ուստի այն, ինչ մենք կարող ենք անել հիմա, դա այն է, որ նրանք զգան, որ յուրայինների մեջ են»: Նրա խոսքով, այդ «համախմբվածությունը» հայերի և հրեաների ընդհանուր հատկանիշն է, որոնց միավորում է հալածանքների ու գաղթերի երկար պատմությունը։

Սակայն այն չէ, որ նորեկները իրենց մեկուսացված են զգում, անգամ հակառակը, նրանք ավելի շուտ ինտեգրված են հայ հասարակությանը: Երևանի կենտրոնում՝ Սարյան փողոցի անկյունում, գտնվում է նոր բացված, բայց արդեն սիրված Hummus/Kimchi ռեստորանը, որտեղ մատուցում են հայ մարդուն համեմատաբար անծանոթ երկու խոհանոցների ուտեստներ՝ իսրայելական և կորեական։ «Իմ կինը կորեացի է, իսկ ես ռուս հրեա, ուստի մտածեցի, որ հիանալի կլինի խառնել այդ երկու բոլորովին տարբեր խոհանոցները», - ասել է խոհարար և ռեստորանի սեփականատեր Դմիտրի Շանգարևը:

Շանգարևի ծանոթությունը Հայաստանի հետ տեղի է ունեցել այն բանից հետո, երբ քույրն ամուսնացել է հայի հետ, և նա դեռ պատերազմից առաջ է տեղափոխվել է Երևան՝ ռեստորան բացելու։ «Ի սկզբանե իմ պլանն էր բացել ռեստորան, վարձել տեղացիների, սովորեցնել նրանց և վերադառնալ Մոսկվա», - պատմել է նա Eurasianet-ին: Պատերազմի սկսման պահին նա Ռուսաստանում էր, ուր գնացել էր ռեստորանի համար սարքավորումներ բերելու, իսկ հետո վերադարձել է Երևան և մինչ օրս չի մեկնել երկրից։ Ռեստորանը բացվել է ապրիլին և սիրված է Ռուսաստանի, Ուկրաինայի և Բելառուսի բազմաթիվ այն քաղաքացիների կողմից, ովքեր տեղափոխվել են Երևան: Այն նաև ոչ պակաս սիրված է հետաքրքրասեր տեղացիների շրջանում, հատկապես ճաշի ընդմիջման համար։ «Առաջին մեկուկես ամսում չէինք սպասում, որ շահույթ կունենանք, բայց մեր սպասելիքները գերազանցվեցին»,- ասել է ռեստորատորը։

Մեկ այլ հայտնի հանդիպման վայր է Երևանի կենտրոնում գտնվող «Mama Jan» սրճարանը, որը ևս պատկանում է Ռուսաստանից եկած հրեաներին: Այն բացվել է 2021 թվականին և մեծ ճանաչում ձեռք բերել սփյուռքի ներկայացուցիչների շրջանում։ Բացի այդ, վերջերս, մասամբ «Հրեական տան» ջանքերի շնորհիվ, այն գործում է որպես մշակութային կենտրոն, որտեղ կազմակերպվում են հրեական թեմաներով պոեզիայի երեկոներ, տարբեր ստենդ-ափ կատակերգուների ելույթներ և Շաբաթի համատեղ տոնակատարություններ։Վերջերս «բաց խոսափող» միջոցառման ժամանակ հերթականությամբ կատակներ են հնչել անգլերեն և ռուսերեն: Կատակների մեծ մասը կառուցված են եղել ընդհանուր կարծրատիպերի վրա, իսկ երեկոյի ընթացքում մի քանի անգամ հնչել է այն կատակը, թե «հայերը հրեաներ են, միայն թե առանց փողի»։ Այն բանից հետո, երբ կատակը երկրորդ անգամ է հնչել, դժգոհության  ալիք է անցել դահլիճով, և Տրուբկինը տագնապել է։ Բայց հանդիսատեսներից մեկը՝ ռուսաստանցի հայը, փորձել է հարթել իրավիճակը։ «Բարկանալու կարիք չկա,- ասել է նա,- եկեք սա դիտարկենք որպես միմյանց ավելի լավ ճանաչելու հնարավորություն»։

Նյութը հրապարակման պատրաստեց Կամո Խաչիկյանը

www.1or.am