Ի՞նչ խաղ են խաղում Ալիևն ու Փաշինյանը «դրսում»

Regnum.ru-ն գրում է, որ Մոսկվայում և Բրյուսելում տեղի են ունեցել երկու կարևոր և յուրովի եզակի իրադարձություններ: Ռուսաստանի մայրաքաղաքում կայացել է Ադրբեջանի և Հայաստանի փոխվարչապետներ Շահին Մուստաֆաևի և Մհեր Գրիգորյանի հանդիպումը և բանակցությունները՝ քննարկելու սահմանազատման և անվտանգության հետ կապված հարցերը։ Իսկ Բելգիայում հանդիպել են Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը և Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը։

Հիշեցնենք, որ ավելի վաղ ՌԴ ԱԳՆ-ն հայտարարել էր, որ երկու առաջնորդների հանդիպումը պետք է կայանա Մոսկվայում։ Սակայն դա տեղափոխվել է Բրյուսել։ Եթե ​​Ռուսաստանի մայրաքաղաքում երկու երկրների պատվիրակությունները քննարկել են տեխնիկական բնույթի խնդիրներ, ապա բելգիական կողմում բանակցություններ են վարվել խաղաղության պայմանագրի ստորագրման նախապատրաստման շուրջ։ Այս երկու գործընթացները միավորված են մեկ ընդհանուր դրույթով. Բաքուն և Երևանը համաձայնում են հարգել միմյանց տարածքային ամբողջականության սկզբունքները, քանի որ հակառակ դեպքում նրանց միջև բանակցություններն անհնարին կլինեն։ Բայց այստեղ որոշակի դիվանագիտական ​​անոմալիա է երևում, քանի որ հայ-ադրբեջանական սահմանի սահմանազատման և սահմանների անվտանգության հարցերը կարող էին դիտարկվել խաղաղ պայմանագրի շուրջ մեկ բանակցային գործընթացի ձևաչափում։ Փաստորեն, սահմանների սահմանազատման շուրջ բանակցություններն ընթանում են Ռուսաստանի միջնորդությամբ, իսկ խաղաղության պայմանագիրը Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելի միջնորդությամբ։

Ընդ որում, Մոսկվան և Բրյուսելը, խոսելով նման բանակցությունների արդյունավետության մասին, օգտագործում են գրեթե նույն ընդհանուր բառերը։ Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարար Սերգեյ Լավրովը հայտարարել է, որ «եռակողմ աշխատանքային խումբը, որը ստեղծվել է երեք նախագահների 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի որոշմամբ, զգալի առաջընթաց է գրանցել պայմանավորվածությունների ձեռքբերման հարցում», և հույս է հայտնել, որ «շատ մոտ ապագայում դրանք կձևակերպվեն ավելի լայն տրանսպորտային նախագծերիհետ սերտ համատեղ, ներառյալ Հյուսիս-Հարավ միջանցքի նախագիծը»: Այլ մանրամասներ չեն հաղորդվում։ Իր հերթին, Միշելը ևս նմանատիպ հայտարարություն է արել ներմուծելով որոշակի նրբերանգներ։ Նրա խոսքով, առաջին հերթին կողմերը «դիտարկել են Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև սահմանների սահմանազատման և սահմանին կայունության ապահովման հարցերը», երկրորդ հերթին «քննարկվել են խաղաղության համաձայնագրի նախապատրաստման աշխատանքները»։

Այսպիսով, իրավիճակն այնպիսին է, ինչպիսին դասական թվաբանական խնդիրն է: Երկու գնացք «Ա» և «Բ» կետից շարժվում են դեպի միմյանց, և պետք է որոշել՝ նրանք կբախվե՞ն՝ անցնելով նույն գծով, թե՞ կանցնեն զուգահեռ ուղիներով: Երևանում շատ փորձագետներ հակված են կարծելու, որ «գնացքների մրցավազքը» իբր կազմակերպել է Բաքուն, թեև թվում է, թե նա լիովին բավարարված է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի խաղաղության համաձայնագրի պայմաններով, և պետք է ամրապնդի այդ դիրքերը խաղաղության պայմանագրով։ Ավելին, Մոսկվան այս փուլում չի բարձրացնում ԼՂ կարգավիճակի հարցը։ Ինչ վերաբերում է ռուս խաղաղապահների կարգավիճակին և տարածաշրջանում նրանց գտնվելու տևողությանը, ապա այդ հարցերը կարող են լուծվել Ադրբեջան-Ռուսաստան երկխոսության մակարդակով` առանց Հայաստանի մասնակցության։ Սակայն Երևանին չի բավարարում իրադարձությունների այդ ընթացքը։ Նա փորձում է լուծել Լեռնային Ղարաբաղում հայկական անկլավի խնդիրները ԵՄ միջնորդությամբ կնքված խաղաղության պայմանագրի միջոցով։

Բրյուսելը հայտարարում է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի աշխատանքի վերակենդանացման անհրաժեշտության մասին՝ Վաշինգտոնը վերջերս նշանակել է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի նոր համանախագահ։ Այդ պաշտոնը տրվել էփորձառու դիվանագետ Ֆիլիպ Ռիկերին, որին նաև վստահվել է ԱՄՆ-ի պետքարտուղարի գլխավոր խորհրդականի պարտականությունները Կովկասում բոլոր բանակցությունների համար։ Բացի այդ, ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի դեսպանները հրաժարվել են այցելել Շուշի քաղաք, որը, ըստ Ադրբեջանի նախագահի օգնական Հիքմեթ Հաջիևի, գնահատվում է որպես «նրանց կողմից Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության չճանաչում»։ Հետևաբար, եթե Փաշինյանի գործողությունները տրամաբանական են թվում, ապա Ալիևի «խաղը բրյուսելյան ուղղությամբ» առեղծվածային է թվում և ինչ որ մտքերի տեղիք է տալիս։ Այդ առումով ուժեղ զգացողություն կա, որ Բաքուն համաձայն է դիտարկել Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակը  որպես Ադրբեջանի մաս համապատասխան միջազգային պայմանագրերով, և դա ինչ որ աշխարհաքաղաքական պատճառներով։ Բայց այդ դեպքում հավանական է, որ Մոսկվան հեռացվի երկրների միջև իր հիմնական խաղաղապահի դիրքից։

Ի դեպ, խաղաղապահների մանդատը լրանում է 2025 թվականին։ Պատահական չէ, որ Ադրբեջանը և Հայաստանը տարբեր պատճառներով սկսել են պահանջներ ներկայացնել ռուս խաղաղապահներին, որոնց ներկայությունը, ըստ Փաշինյանի, «մի շարք հարցեր է առաջացնում»։ Միաժամանակ, զուգահեռաբար զարգանում է Թուրքիայի և Հայաստանի հարաբերությունների կարգավորման մեկ այլ սցենար։ Ըստ թուրք փորձագետ Սեներ Դողանի «Անկարայում շատերը վստահ են, որ նորմալացումը պետք է միաժամանակ ընթանա Թուրքիա-Հայաստան և Երևան-Բաքու գծերով», սակայն կողմերը «փորձում են ստանալ Մոսկվայի համաձայնությունը, որպեսզի այն չազդի այդ գործընթացների վրա»։ Այն է ստորագրել խաղաղության պայմանագիր Երևանի կողմից ԼՂ-ն Ադրբեջանի կազմում ճանաչելու, բայց հատուկ կարգավիճակով և առանց Ռուսաստանի։ Միայն դրանից հետո Բաքու-Երևան խաղը միանգամից երկու հարթակներում կստանա իր տրամաբանական հիմնավորումը։ Բայց իրադարձությունների նման ընթացքի դեպքում Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղության համաձայնագրի շուտափույթ կնքման հավանականությունը փոքրանում է, քանի որ որոշ արտաքին խաղացողների համար առաջնորդվելով տարբեր պատճառներով և հանդես գալով տարբեր ձևաչափերով մնում է հնարավորություն կարգավորման գործընթացում «դեստրուկտիվ տարրեր» ներմուծել:

Նյութը հրապարակման պատրաստեց Կամո Խաչիկյանը

www.1or.am