ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆ ՄՇԱԿՈՒՅԹ ՍՊՈՐՏ ՄԱՄՈՒԼԻ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՖՈՏՈ ՎԻԴԵՈ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԱՄԵՆԱԸՆԹԵՐՑՎԱԾ ԻՐԱՎՈՒՆՔ


Հարցազրույց. Սորոսի հիմնադրամի գործառույթները Հայաստանում իրականացվում են կառավարության մակարդակով

ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Eadaily.com-ը գրում է, որ երևանաբնակ քաղաքական վերլուծաբան, քաղաքական ստրատեգ Վիգեն Հակոբյանը EADaily-ին տված հարցազրույցում անդրադարձել է Անդրկովկասի ներկայիս աշխարհաքաղաքական զարգացումներին, ինչպես նաև Հայաստանի ներքաղաքական միտումներին:


— Շատ վերլուծաբաններ և փորձագետներ այն կարծիքին են, որ ուկրաինական հակամարտության արդյունքում այսօր Ռուսաստանը որոշակի խնդիրներ ունի Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության պայմանագրի կնքման գործընթացի վրա ազդեցության արդյունավետ լծակներ օգտագործելու հարցում։ Այսինքն Անդրկովկասում Մոսկվայի ազդեցության նվազում է նկատվում։ Միևնույն ժամանակ, Արևմուտքը, մասնավորապես ԱՄՆ-ը, վերջին ամիսներին ակնհայտորեն ակտիվացել է տարածաշրջանում և հավակնում է Երևան-Բաքու բանակցություններում առաջնահերթ միջնորդությանը։ Արդյո՞ք նման մրցակցությունը չի հետաձգում տարածաշրջանում խաղաղության հասնելու հեռանկարը:


-Իհարկե, ուկրաինական հակամարտության, ավելի ճիշտ՝ Ռուսաստանի եւ հավաքական Արևմուտքի կոնֆլիկտի պատճառով, Մոսկվայի ազդեցությունն Անդրկովկասում նվազել է։ Միևնույն ժամանակ, տարածաշրջանում աշխարհաքաղաքական բևեռների միջև մրցակցությունը սրվել է, այդ թվում՝ այն հարցում, թե ո՞վ է լինելու հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների և արցախյան հիմնախնդրի կարգավորման առաջնահերթ մոդերատորը։ Իհարկե, իրերի նման վիճակը հետաձգում է Երևանի և Բաքվի միջև առկա խնդիրների միջնաժամկետ կամ վերջնական լուծումը։ Այդ համատեքստում Արևմուտքի ակտիվությունը տարածաշրջանում պայմանավորված է ոչ միայն Անդրկովկասում Ռուսաստանի դեմ երկրորդ ճակատ բացելու, այլ նաև նրան տարածաշրջանից դուրս բերելու ցանկությամբ։ Ավելին, Հայաստանում և Ադրբեջանում ներկայումս իշխանության ղեկին գտնվող ուժերը հակված չեն իրենց դերն ունենալ այդ ծրագրերի իրականացման գործում։ Պաշտոնական Երևանը, ըստ երեւույթին, արդեն համակերպվել է այն փաստի հետ, որ Արցախը (Հայկական պատմական անվանումը Լեռնային Ղարաբաղի) Հայաստանի մաս չէ և փաստացի այն դարձել է իր համար մի տեսակ բեռ։ Իսկ իրենց իշխանությունը պահպանելու համար վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը և իր թիմը փորձում են աշխարհաքաղաքական խաղացողներից որոշակի երաշխիքներ ստանալ՝ կապված Արցախի բնակչության անվտանգության որոշ իրավունքների հետ, բայց ոչ ավելին։


-Ակնհայտ է, որ այսօր հայ-ռուսական հարաբերություններում տեղի են ունենում ոչ միանշանակ գործընթացներ։ Չնայած ռազմավարական դաշինքին, Երևանից և Մոսկվայից փոխադարձ պահանջներ կան ինչպես պաշտոնյաների, այնպես էլ փորձագետների ու վերլուծաբանների մակարդակով։ Մասնավորապես, հայկական կողմը առաջ է մղում այն թեզը, որ Ռուսաստանը ակնհայտորեն հաշվի չի առնում Հայաստանի շահերը և, առավել ևս, որոշ դեպքերում հետևում է թուրք-ադրբեջանական դաշինքի օրինակին։ Որքանո՞վ է օբյեկտիվ այդ քննադատությունը։ Իսկ գուցե՞ ներկայիս իրողություններում Հայաստանի ակնկալիքները Ռուսաստանից շատ մեծ են։


- Ռուսաստանից՝ որպես հետխորհրդային Հայաստանի ռազմավարական դաշնակցի, ակնկալիքները միշտ գերագնահատված են եղել և գերագնահատվում են, քանի որ Երևանը վստահ է, որ հակամարտությունների և առավել ևս Հայաստանի դեմ ուղղակի ագրեսիայի դեպքում Մոսկվան անպայման կպաշտպանի իր շահերը։ Ավելին, 1990-ականներից ի վեր երկկողմ ռազմաքաղաքական համագործակցության գործում առկա է համապատասխան իրավական դաշտ։ Հայաստանի քաղաքական դասի և հասարակության մեծամասնությունը նման վստահություն կամ գոնե հույս ուներ Արցախի անվտանգության հարցում։ Թեև ֆորմալ տեսանկյունից այդ հանրապետությունը ներառված չէր Հայաստանի պաշտպանության Մոսկվայի պարտականությունների շրջանակում։ Կատարված փաստն այն է, որ 2020 թվականի Արցախյան 44-րդ պատերազմում Ռուսաստանի ռազմավարական դաշնակից Հայաստանը բավականին ցավալի պարտություն կրեց, իսկ Թուրքիայի ռազմավարական դաշնակից Ադրբեջանը հաղթեց։ Ուստի Հայաստանում բնական հիասթափություն կա Մոսկվայի գործողություններից, թեև Ռուսաստանը նման դիրքորոշումը բացատրում է նրանով, որ միջնորդ է հանդիսանում երկու բարեկամ պետությունների միջև։ Մինչդեռ Երևանը Ռուսաստանից համապատասխան ռազմաքաղաքական օգնություն չստացավ նույնիսկ այս տարվա սեպտեմբերին Հայաստանի ինքնիշխանության և ամբողջականության դեմ Բաքվի ագրեսիայի ժամանակ։ Այսպիսով, քննադատությունն ու դժգոհությունը, որ Հայաստանում կա Մոսկվայի նկատմամբ, ընդհանուր առմամբ հիմնավոր է։ Ընդ որում, մի բան է արձագանքել գնահատականների ու էմոցիաների մակարդակով, մեկ այլ բան այս կամ այն ​​իրավիճակին վերաբերվել ռեալ քաղաքականության տեսանկյունից։ Նկատի ունեմ հետևյալը, որ քաղաքականության մեջ ամեն ինչ պետք է հիմնված լինի պրագմատիկ հաշվարկների վրա հաշվի առնելով առկա կոնկրետ ռեսուրսները, ինչպես նաև աշխարհաքաղաքական և տարածաշրջանային իրողությունները։


-Ուժի համաշխարհային կենտրոնները որքանո՞վ են ազդում ԼՂ հիմնախնդիրների և հայ-ադրբեջանական բանակցությունների վրա։ Այսինքն տարածաշրջանում խնդիրների լուծման հեռանկարում առաջընթացը միանշանակ կախվա՞ծ է դրանց գործոնից։


— Այսօր աշխարհում այնպիսի իրավիճակ է, որ տարբեր տարածաշրջաններում բոլոր գործընթացները գտնվում են համաշխարհային խաղացողների և տարածաշրջանային տերությունների անմիջական ազդեցության տակ։ Եվ այդ ցանկությունները, հնարավորությունները, ինչպես նաև բանակցային ռեսուրսները, որոնք իրականում ունեն Երևանն ու Բաքուն, անհրաժեշտ են, բայց, այնուամենայնիվ, ոչ բավարար են անկախ բանակցություններ վարելու համար։ Այն, ինչ մենք տեսանք վերջին ամիսներին, այն է, որ ընթացող հայ-ադրբեջանական բանակցությունները հերթափոխվում են «բրյուսելյան», «վաշինգտոնյան» և «մոսկովյան» ձևաչափերով: 
Եվ դա հաստատում է, որ աշխարհաքաղաքական կենտրոնները որոշիչ դեր են խաղում բանակցային գործընթացում։


- Միանգամայն բնական է, որ Անդրկովկասի ներկայիս աշխարհաքաղաքական իրավիճակում շատ ակտիվ դերակատարում ունեն տարածաշրջանային ազդեցիկ խաղացողները՝ Թուրքիան և Իրանը։ Եվ եթե Անկարան հանդես է գալիս որպես Բաքվի գլխավոր ռազմավարական դաշնակից, ապա Թեհրանն իր հերթին մինչև վերջերս, սկզբունքորեն, հավասարակշռված քաղաքականություն էր վարում։ Մինչդեռ վերջին շրջանում Իրանը չի թաքցնում իր մտահոգությունն ու զայրույթը Ադրբեջանի վարած քաղաքականության նկատմամբ։ Որքանո՞վ կարող է նման դասավորվածությունն ազդել տարածաշրջանում տեղի ունեցող գործընթացների վրա։


-Ե՛վ Թուրքիան, և՛ Իրանը տարածաշրջանում քաղաքականություն են վարում՝ ելնելով իրենց պետական ​​և ազգային շահերից։ Թուրքիայի շահերը կապված են Ադրբեջան ռազմավարական դաշնակցի միջոցով Կովկասում նրա ազդեցության ուժեղացման հետ։ Մինչդեռ Իրանի համար նման շահերը սեփական անվտանգությունն է, որը կապված է Անդրկովկասում ստատուս քվոյի պահպանման, այդ թվում՝ Հայաստանի հետ սահմանին կայունության հետ։ Այս առումով Թեհրանի քաղաքականությունը Ադրբեջանի, իսկ իրականում Թուրքիայի նկատմամբ բավականին կոշտ է, և ոչ միայն խոսքով, այլ նաև գործով։ Դա էական ազդեցություն է ունենում ընդհանրապես տարածաշրջանային գործընթացների և, ավելի կոնկրետ, Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանային իրավիճակի վրա։ Նկատի ունեմ Իրանի հստակ դիրքորոշումը տարածաշրջանի երկրների առկա սահմանների անձեռնմխելիության հարցում և նրա վճռական գործողությունների հավանականությունը ոչ միայն հարևան երկրների սահմանները, այլ նաև տարածաշրջանում ուժերի հավասարակշռությունը փոխելու փորձերի դեպքում։ Թեհրանի նման քաղաքականությունը այն կարևոր զսպող գործոններից է, որը թույլ չի տալիս թուրք-ադրբեջանական տանդեմին և նրա թիկունքում գտնվող աշխարհաքաղաքական ուժերին նոր ագրեսիա և դիվանագիտական ​​ճնշում գործադրել Հայաստանի և Արցախի դեմ։


- Դատելով վերջին իրադարձություններից Հայաստանի ներքաղաքական կյանքում առանձնապես նշանակալի իրադարձություններ չկան։ Համակարգային ընդդիմությունն ավելի քան պասիվ է, փողոցային լայնածավալ բողոքի ակցիաներ վաղուց չկան, գլխավոր ընդդիմադիր խորհրդարանական դաշինքի՝ «Հայաստան» դաշինքի ակտիվ ներկայացուցիչները հրաժարվել են պատգամավորական մանդատներից։ Տպավորություն է ստեղծվում, որ այսօր վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի դիրքերն ամուր են։ Համաձա՞յն եք իրավիճակի այս մեկնաբանության հետ։


-Կարծում եմ, որ ներքաղաքական գործընթացներում ուժերի որոշակի հարաբերակցություն կա. թույլ իշխանությունն և էլ ավելի թույլ ընդդիմություն։ Ինչ վերաբերում է ընդդիմադիր դաշտում ընթացող տրանսֆորմացիային, մասնավորապես, իշխանությանը ընդդիմացող հիմնական ուժի՝ ԱԺ «Հայաստան» դաշինքի, ապա հարցն այն է, որ այն ստեղծվել է 2021 թվականի հունիսի 20-ի արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններից առաջ կարճաժամկետ նպատակներով։ Խնդիրը հետևյալն էր. բոլոր հնարավոր միջոցներով, և ցանկալի է սահմանադրական, մշտական ​​փողոցային բողոքի ակցիաներով և խորհրդարանական գործունեությամբ իշխող «ՔՊ» կուսակցությանը զրկել իշխանությունից։ Սակայն հետագա իրադարձությունները ցույց տվեցին, որ նման ռազմավարությունը հաջողության չի հանգեցրել, և նոր մարտավարական առաջադրանքները, հավանաբար, պահանջում են նոր մարդիկ, ովքեր պատրաստ են իշխանության համար առնվազն միջնաժամկետ և առավելագույնը երկարաժամկետ և ինստիտուցիոնալ պայքարի։ Այսինքն՝ «Հայաստան» խորհրդարանական դաշինքում կադրային ռոտացիա է։


— Արդյո՞ք արդիական է հետևյալ պնդումը. գլոբալ և տարածաշրջանային աշխարհաքաղաքական կենտրոնները որոշիչ ազդեցություն ունեն Հայաստանի ներքաղաքական գործընթացների վրա։


— Այդ գործոնը ապագայում կունենա կարևոր և որոշիչ նշանակություն, քանի որ ակնհայտ է, որ իշխող «ՔՊ» կուսակցության համար 2020 թվականի պատերազմից հետո ստեղծված ընդհանուր բարենպաստ միջազգային կոնսենսուսն այսօր այլևս գոյություն չունի։ Այդ ամենը ինչ որ պահի կարող են հանգեցնել նրան, որ հայ-ադրբեջանական ընթացող գործընթացներով շահագրգիռ մեկ կամ մի քանի աշխարհաքաղաքական կենտրոններ իրենց, այսպես ասած, «խաբված» համարեն պաշտոնական Երևանի կողմից։ Նման իրավիճակում ես չեմ բացառում, որ աշխարհաքաղաքական խնդիրներ լուծելու համար կարող է դիտարկել Հայաստանում իշխանափոխության հարցը։


— Մեկ այլ հարց կապված Հայաստանի վրա արտաքին ազդեցության հետ։ Օրերս հայտնի դարձավ, որ Բաց հասարակության հիմնադրամի (Սորոսի հիմնադրամ) հայաստանյան մասնաճյուղը դադարեցնում է իր գործունեությունը երկրում ցանցի կազմում։


— Սորոսի հիմնադրամը Հայաստանում առանձնահատուկ անելիք չունի։ Այն գործառույթները, որոնք այն կատարել է Հայաստանում վերջին 25 տարիների ընթացքում, այժմ իրականացվում են երկրի կառավարման մակարդակով։

Նյութը հրապարակման պատրաստեց Կամո Խաչիկյանը

www.1or.am 

 

Historical Dates ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ
Most Popular