ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆ ՄՇԱԿՈՒՅԹ ՍՊՈՐՏ ՄԱՄՈՒԼԻ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՖՈՏՈ ՎԻԴԵՈ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԱՄԵՆԱԸՆԹԵՐՑՎԱԾ ԻՐԱՎՈՒՆՔ


Կազմակերպելով Ալիևի ու Փաշինյանի հանդիպումը ԱՄՆ–ը Ռուսաստանին դուրս է մղում Անդրկովկասից

ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ

regnum.ru–ն գրում է, որ Մյունխենում անվտանգության համաժողովի շրջանակում եռակողմ հանդիպում է կայացել ԱՄՆ պետքարտուղար Էնթոնի Բլինկենի, Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի և Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի միջև։ Այն տևել է մեկուկես ժամ, և դա, ինչպես ինքը Բլինկենն է ասել, խոսք է գնացել «ավելի քան 30 տարվա հակամարտությունից հետո կայուն խաղաղություն հաստատելու պատմական հնարավորություն» մասին: Փորձագետները ուշադրություն են հրավիրել այն փաստի վրա, որ ավելի վաղ ԱՄՆ-ը, տարբեր մակարդակներով նման հանդիպումներ կազմակերպելիս, իր առաքելությունը նշանակում էր «միջնորդություն»։ Այս անգամ հանդիպման արդյունքների վերաբերյալ Պետդեպարտամենտի մեկնաբանություններում նման սահմանում չկա։ Վաշինգտոնը կարծում է, որ Երևանն ու Բաքուն լսել են նրա կոչերը «ուղիղ երկխոսության մեջ մտնել հարաբերություններում լարվածությունը թուլացնելու համար», այսինքն դուրս բերել Ռուսաստանին խաղաղության գործընթացից։ Միևնույն ժամանակ, Բաքվին խստորեն խորհուրդ է տրվում դադարեցնել Թուրքիայի հետ տանդեմ գործելը, որը նախատեսում է Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղության պայմանագրի ստորագրում մի շարք պայմաններով։


Արդեն իսկ նկատվում են Ռուսաստանին անտեսելու փորձեր։


2022 թվականի վերջին Լաչինի ճգնաժամի պատրվակով Երևանը հրաժարվեց մասնակցել Մոսկվայում Ռուսաստանի, Հայաստանի և Ադրբեջանի ԱԳ նախարարների հանդիպմանը։ Այն ժամանակ Երևանը նույնիսկ պաշտոնական խողովակներով Մոսկվային չծանուցեց մերժման մասին։ ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովի խոսքով «ինքը այդ մասին իմացել է մամուլի հաղորդագրությունից»։
Մյունխենի կոնֆերանսի նախօրեին ՌԴ փոխարտգործնախարար Սերգեյ Ռյաբկովը մամուլի ասուլիսում ասել է, որ Մոսկվան պատրաստ է նոր եռակողմ հանդիպում անցկացնել ԱԳ նախարարների մակարդակով «առկա իրավիճակի շրջանակներում կայունացմանն ուղղված հետագա շարժման համար»։


ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան նշել է, որ անհրաժեշտ է հեռանալ «բանակցային գործընթացի սառեցումից նորմալացման բոլոր ուղիների վրա աշխատանքի վերսկսման միջոցով, ներառյալ տրանսպորտային հաղորդակցությունների ապաշրջափակումը, սահմանի սահմանազատումը, խաղաղության պայմանագրի կնքում և շփումները քաղաքացիական հասարակության միջոցով»։


Երևանը գործնականում չի արձագանքել նման կոչերին։
Ավելին, 2023 թվականի փետրվարի 15-ին Փաշինյանը կառավարության նիստում հայտարարել է, որ Երևանը Բաքվին է փոխանցել «հայկական առաջարկներով համաձայնագրի նախագիծ», որը Հայաստանը պատրաստ է ստորագրել «հնարավորինս շուտ»։ Այսպիսով, Փաշինյանի «գործողության բանաձևը» ձեռք է բերում քայլ առ քայլ քայլերի տրամաբանություն, նախ ստորագրվում է Ադրբեջանի հետ խաղաղության պայմանագիր, և դրա պարամետրերում դիտարկվում են երկկողմանի սահմանների սահմանազատման և տրանսպորտային հաղորդակցությունների ապաշրջափակման հարցերը։ Դա իսպառ վերացնում է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի Ռուսաստան-Ադրբեջան-Հայաստան եռակողմ պայմանագիրը։ Մոսկվան կարող է ներգրավվել այդ գործընթացում, բայց ոչ թե միջնորդի կարգավիճակում, այլ որպես աշխարհագրական քարտեզներ տրամադրող խորհրդատվական կողմ կամ այլ բան։


Բացի այդ, ԵՄ անդամ երկրների ԱԳՆ–ների ղեկավարները պայմանավորվել են երկարաժամկետ դիտորդական առաքելություն ուղարկել Հայաստան՝ Ադրբեջանի հետ սահմանին, ինչը բարդ և շփոթեցնող իրավիճակ է ստեղծում տարածաշրջանում։
Ըստ ամենայնի, խաղաղության պայմանագրի այդ ասպեկտն է ակտիվորեն քննարկվել Ալիևի և Փաշինյանի կողմից Բլինկենի հետ հանդիպմանը։


Ադրբեջանի նախագահը այս երկխոսությունը որակել է որպես «կառուցողական»։ Ելույթ ունենալով Մյունխենում կայացած հարթակային քննարկման ժամանակ Ալիևն ու Փաշինյանը փաստացի անտեսել են Մոսկվայի խաղաղապահ ջանքերը։


Ադրբեջանի նախագահը հայտարարել է, որ իրեն մոտ է Վաշինգտոնի և Բրյուսելի մոտեցումները, որոնք բանակցային գործընթացը բաժանում են երկու առանձին ուղու՝ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև բանակցությունների և Ադրբեջանի և Ղարաբաղի հայ բնակչության միջև կապերի հաստատման։ Նա նաև ասել է, որ «արտաքին ուժերին թույլ չի տա միջամտել մերերկրի ներքին գործերին, Ղարաբաղը Ադրբեջան է»։


Արդյունքում, Ռուսաստանի մասնակցությունը Բաքվի և Երևանի միջև խաղաղության պայմանագրի կնքման աշխատանքներին հարցականի տակ է դրվում։
Բայց Բաքուն նաև կարծում է, որ եթե Երևանը ճանաչի Ադրբեջանի սահմանները 1991 թվականի դրությամբ (երբ Լեռնային Ղարաբաղը Խորհրդային Ադրբեջանի կազմում էր), ապա Ղարաբաղի հիշատակումը տեղին չէ, քանի որ այնտեղ բնակվող հայկական անկլավի խնդիրը դառնում էԱդրբեջանի ներքին գործը:


Հայաստանը ցանկանում է, որ համաձայնագրում որպես առանձին կետ նշվեն Լեռնային Ղարաբաղի հայերի իրավունքներն ու անվտանգությունը։ Միացյալ Նահանգները նույնպես կողմ է պայմանագրում Լեռնային Ղարաբաղի հայերի իրավունքների և անվտանգության մասին դրույթ ամրագրելուն։ Սակայն Ադրբեջանը դեռ դեմ է դրան, թեև չի բացառվում, որ փոխզիջման կգնա այդ ուղղությամբ, բայց առանց միջազգային երաշխիքային մեխանիզմների։ Նա դեռ դեմ է խաղաղության պայմանագրի «Լեռնային Ղարաբաղի հայերի իրավունքներն ու անվտանգությունն ապահովող միջազգային մեխանիզմներ» ձևակերպմանը։
Բայց կա նաև երրորդ տրեկը՝ թուրքականը:


Բանն այն է, որ Հայաստանի արտգործնախարար Արարատ Միրզոյանն այցելել է Թուրքիա։ Թուրքական հրապարակումների համաձայն Թուրքիայի արտգործնախարար Մևլութ Չավուշօղլուի հետ հանդիպմանը նա լուծել է կոնկրետ հարցեր կապված «երկու երկրների միջև ցամաքային հաղորդակցության բացման համար ենթակառուցվածքների պատրաստման արագացման հետ»։


Ըստ ամենայնի, նախապատրաստվում է Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի և Փաշինյանի գագաթնաժողովը և երկու երկրների միջև դիվանագիտական ​​հարաբերությունների վերականգնումը «առանց դա Բաքվի և Երևանի հարաբերությունների հետ կապելու»։


Ավելի վաղ Անկարան և Երևանն արդեն պայմանավորվածություն էին ձեռք բերել ուղիղ օդային փոխադրումների վերաբերյալ և բացել ցամաքային սահմանը երրորդ երկրների քաղաքացիների համար։ Այսինքն տեղի է ունենում նոր գործընթաց. բուն հայ-թուրքական օրակարգի տարանջատում հայ-ադրբեջանականից։
Թուրքական Hürriyet թերթի փոխանցմամբ դա որոշակի պատճառներ ունի։ Թուրքիայի և նրա արևմտյան գործընկերների հարաբերությունները բարդ են: Արևմուտքը բացահայտորեն մեղադրում է Էրդողանին անտեսելով եվրոպական ոճի ժողովրդավարության սկզբունքները երկրում ավտորիտար ռեժիմ հաստատելու ձգտման մեջ։ Ըստ այդմ, Անկարան կանգնած է իր արտաքին քաղաքականության նկատմամբ վստահությունը կորցնելու խնդրի առաջ։


«Քանի որ Թուրքիան նախկինում կորցրել էր վստահությունը տարածաշրջանում իր դաշնակիցների կամ հարևանների աչքում, նրան, անկեղծ ասած, գրեթե չէր անհանգստացնում այն ​​փաստը, որ Հայաստանը նույնպես այդ հարևանների թվում էր»,– գրել է Hürriyet-ը,– արդյունքում, Հարավային Կովկասում իսկապես կարևոր տարածաշրջանային խաղացող դառնալու նրա հնարավորություններն ակնթարթորեն վերացան։ Միևնույն ժամանակ, Թուրքիան վստահ է, որ ինչպես Արևմուտքում, այնպես էլ Մերձավոր Արևելքում առկա բարդ արտաքին քաղաքական խնդիրների ամբողջ շարքից կարող է բեկում մտցնել հենց հայկական ուղղությամբ, որը ոչ միայն կփոխի աշխարհաքաղաքական իրավիճակը Անդրկովկասում, այլ նաև ճանապարհ կհարթի Անկարայի համար դեպի Եվրոպա»:


Ինչպես տեսնում ենք, Անդրկովկասում հաջորդ աշխարհաքաղաքական ինտրիգը հիմնված է որոշ նրբերանգների վրա, որոնք միշտ չէ, որ հրապարակայնորեն հնչում են։
Տարածաշրջանում իրադարձությունների զարգացման դինամիկան այնպիսին է, որ ոչինչ բացառել չի կարելի, և անդրկովկասյան աշխարհաքաղաքական առեղծվածի գրեթե բոլոր մասնակիցները պետք է ունենան պահեստային ռազմավարություն։ Բայց առայժմ մենք տեսնում ենք Վաշինգտոնի ակտիվ ջանքերը ուղղված Ալիևին ու Փաշինյանին։
Ընդհանրապես, տպավորություն է ստեղծվում, որ Վաշինգտոնը, Երևանը, Անկարան և Բաքուն շտապում են վախենալով ուկրաինական ճգնաժամից հետո տարածաշրջանում ռուսական նախագծի ի հայտ գալուց, որը կարող է փոխել իրադարձությունների ընթացքը։ Չպետք է անտեսել այն, որ չնայած Հայաստանի և Ադրբեջանի Ռուսաստանի թիկունքում խնդիրները լուծելու մեծ ցանկությանը, նրանք ստիպված կլինեն վերսկսել խաղաղության բանակցությունները նրա մասնակցությամբ։ Չէ՞ որ կարող է պատահել նաև, որ հակամարտող կողմերից մեկը ամերիկացիների հետ դիվանագիտության մեջ տեխնիկական հնարք օգտագործի մյուս կողմի դիրքերը թուլացնելու համար։


Այս պահին պատմական ժամանակ շահելը կարող է ձեռնտու լինել Հայաստանին, քանի որ Ադրբեջանի հետ խաղաղության պայմանագրի կնքման ճանապարհին միշտ էլ կան որոշակի խնդիրներ, իսկ Ադրբեջանը դեռ չի կարողացել ղարաբաղյան պատերազմում հաղթանակը վերածել կայուն խաղաղության համաձայնագրի։ Մոսկվան դեռ փաստարկներ ունի շարունակելու «Անդրկովկասյան խաղը» արտաքին խաղացողների ամենատարբեր մասնակցությամբ։ Այսպիսով, հիմնական իրադարձությունները առջևում են։

Նյութը հրապարակման պատրաստեց Կամո Խաչիկյանը

www.1or.am

 

Historical Dates ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ
Most Popular