ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆ ՄՇԱԿՈՒՅԹ ՍՊՈՐՏ ՄԱՄՈՒԼԻ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՖՈՏՈ ՎԻԴԵՈ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԱՄԵՆԱԸՆԹԵՐՑՎԱԾ ԻՐԱՎՈՒՆՔ


«Լեռնային Ղարաբաղ. Հակամարտության ապասառեցումը կարող է հանգեցնել տարածաշրջանային պատերազմի»

ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Regnum.ru–ն գրում է, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանին հերթական սրացումն է: ՀՀ Սյունիքի մարզի Տեղ գյուղի մոտ փոխհրաձգություն է տեղի ունեցել: Ըստ հայկական և ադրբեջանական լրատվամիջոցների երկու կողմից էլ զոհեր կան։ Անգամ տեղեկություններ կան, որ զինված ուժերը Լաչինի շրջանի գոտում միմյանց դիրքերը ինտենսիվ կրակոցների են ենթարկել հրետանային զինատեսակներից։ Ավելի վաղ ռուս խաղաղապահներն արձանագրել էին հրադադարի ռեժիմի խախտում Լեռնային Ղարաբաղի Շուշիի շրջանում, ինչն արտացոլվել էր ՌԴ ՊՆ հատուկ հաղորդագրության մեջ։ Երևանն ու Բաքուն, ինչպես միշտ, միմյանց են մեղադրում սադրանքների ու հարձակումների մեջ։ Տարածաշրջանում աստիճանաբար ընթացել է բացասական ներուժի կուտակում։


Իրավիճակը քննարկվել է ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի և Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի և Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հեռախոսազրույցներում։ Բայց ինչու՞ է այդ դեպքում իրավիճակը կրկին սահում դեպի ուժային սցենար, ինչո՞ւ է սրացումը տեղի ունեցել հենց հիմա։


Բռնկման պատճառը Լաչինի միջանցքում (Տեղ-Կոռնիձոր հատված) նոր ճանապարհի կառուցման ինժեներական աշխատանքների մեկնարկն է։ Ավելի վաղ ձեռք բերված  պայմանավորվածությունները հնարավորություններն են տալիս իրավիճակը խաղաղ ճանապարհով կարգավորելու համար։ Ռուսաստանի, Ադրբեջանի և Հայաստանի կողմից ստորագրված Ղարաբաղի վերաբերյալ 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ համաձայնագրի տեքստում ասվում է հետևյալը. «Կողմերի համաձայնությամբ առաջիկա երեք տարում կսահմանվի Լաչինի միջանցքի երկայնքով երթևեկության նոր երթուղու կառուցման ծրագիր, որը կապ կապահովի Լեռնային Ղարաբաղի և Հայաստանի միջև ռուսական խաղաղապահ կոնտինգենտի վերատեղակայմամբ, որը պաշտպանելու է այդ երթուղին»։ Քանի դեռ նոր ճանապարհը պատրաստ չէ, պետք է օգտագործվի Լաչինի ներկայիս միջանցքը, որի երկայնքով երթևեկության անվտանգությունը Ադրբեջանն է պարտավոր երաշխավորել։


Միևնույն ժամանակ, Բաքվին չի հաջողվում ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմում իր ռազմական հաղթանակը վերածել լիարժեք խաղաղության համաձայնագրի։ Արևմտյան հարթակներում Երևանի նախաձեռնած երկխոսությունը ևս սպասված հաջողությունը չի բերել, և նախկին բանակցային ձևաչափը սկսել է կորցնել կայունությունը: Պաշտոնապես 2020 թվականի նոյեմբերի 20-ի խաղաղության համաձայնագիրը դեռևս հիմք է հանդիսանում բոլոր հարցերի վերջնական լուծման համար, սակայն սրացումները բացասաբար են անդրադառնում բանակցությունների բոլոր այն ուղիների վրա, որոնցում ԵՄ-ն և Մոսկվան միջնորդ են և միաժամանակ մրցակից։


ՌԴ ԱԳՆ-ն արդեն մեղադրել է ԵՄ–ին աշխարհաքաղաքական խաղերի և «միջնորդության դափնիներն անամոթաբար յուրացնելու փորձի մեջ, որոնց տակ ոչինչ չկա»։ Այնուամենայնիվ, տեղի ունեցածը մատնանշում է այն բազմակողմ ինտրիգը, որում տարբեր պատճառներով ու տարբեր նպատակներով ներգրավված են ներքին ու արտաքին խաղացողներ։


Երբ կառուցում եք վերջին իրադարձությունները ժամանակագրական հաջորդականությամբ, ապա ապշեցնում է հետևյալը: Նախօրեին ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովը, կրկին խոսելով Հայաստանում ՀԱՊԿ երկրների առաքելության հնարավոր տեղակայման ժամկետների մասին, ընդգծել էր, որ «այդ առաջարկը դեռ սեղանին է», իսկ «առաքելությունը կարող է տեղակայվել բառացիորեն մեկ-երկու օրվա ընթացքում, եթե մեր հայ դաշնակիցները, ընկերները դեռ շահագրգռված են դրանով»։
Հիշեցնենք, որ ավելի վաղ Փաշինյանը ՀԱՊԿ առաքելությունն ընդունելուց հրաժարվելու կոնկրետ պատճառն անվանել էր «Հայաստանի տարածքային ամբողջականության դեմ Ադրբեջանի ագրեսիայի» քաղաքական գնահատականի բացակայությունը։ Ընդ որում, Հայաստանի նախաձեռնությամբ Ադրբեջանի հետ սահմանին ԵՄ այսպես կոչված քաղաքացիական առաքելության հայտնվելը նման նախապայմաններ չէր ենթադրում։
Այդ կապակցությամբ Բաքուն ի սկզբանե հայտարարել էր, որ ԵՄ առաքելությունը «իրականացվում է բացառապես երկկողմանի հիմունքներով», և որ դա «չի խարխլելու փոխադարձ վստահությունը»։ Բայց հետո Ադրբեջանի արտգործնախարար Ջեյհուն Բայրամովը և Ադրբեջանի նախագահի օգնական Հիքմեթ Հաջիևը սկսեցին ասել, որ առաքելությունը սկսել է «արհեստականորեն սրել իրավիճակը», թեև սկզբում Բաքուն, Երևանի հետ միասին, շարժվելով արևմտյան գործընկերների ուղղությամբ, չէր կարող չհասկանալ այդ ամենի հետևանքները: Իրադարձությունների նման ընթացքը ներքաշում է նոր խաղացողներ և մի կողմ է մղում 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ պայմանավորվածությունները։


Ավելին, «ուղիղ բանակցություններ վարելու» ԵՄ-ի և ԱՄՆ-ի կոչերին Երևանի և Բաքվի դրական արձագանքները նպատակ ունեն նվազեցնել Ռուսաստանի միջնորդական դերը։ Եվ, ըստ երևույթին, պատահական չէ, որ ԵՄ առաքելության հայտնվելը ժամանակագրական առումով համընկել է ադրբեջանա-իրանական հարաբերությունների սրման հետ, ինչի պատճառով էլ իրավիճակը սկսել է բարդանալ։


Եթե, ինչպես պնդում է Երևանը, Ադրբեջանը «ագրեսիայի ակտ» է իրականացնում իր դեմ, ապա Հայաստանը պետք է շահագրգռված լինի իր սահմանին ՀԱՊԿ առաքելության հայտնվելով։ Բայց նա այս հարցում չի շտապում։ Ինչ վերաբերում է ԵՄ առաքելության բարդությունների պատճառների հնարավոր եզրակացություններին, ապա դրանք այժմ ոչ մի նշանակություն չունեն Ադրբեջանի պահվածքի համար։


Բարդ իրավիճակից ելք, իհարկե, կա, և դա բանակցություններ վարելն է։ Վտանգն այն է, որ հերթական զինված բռնկումը կդանդաղեցնի Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև կարգավորումների ինչպես Մոսկվայի, այնպես էլ Արևմուտքի կողմից աջակցվող տարբերակները։ Ուստի, օբյեկտիվորեն, կան նախադրյալներ, որպեսզի տարբեր կոմբինացիաներով արտաքին խաղացողների ներգրավմամբ սահմանային խնդիրը վերածվի հերթական տարածաշրջանային զինված հակամարտության։ Եթե, իհարկե, տարածաշրջանում չգործի փոխադարձ զսպումների համակարգը, որն այժմ շատ ավելի կոշտ է թվում, քան ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմի նախօրեին։

Նյութը հրապարակման պատրաստեց Կամո Խաչիկյանը

www.1or.am

 

Historical Dates ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ
Most Popular