Գեորգի Բովտի մեկնաբանությունը. Բաքվի և Մոսկվայի հարաբերությունները մարտահրավերներ ունեն միանգամից մի քանի ոլորտներում
ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐBfm.ru-ն գրում է, որ Ադրբեջանը սկսել է սահմանափակել ապրանքների և մարդկանց տեղաշարժը Ղարաբաղը Հայաստանի հետ կապող Լաչինի միջանցքով դեռ անցյալ տարվա դեկտեմբերին։ Ապրիլին այնտեղ ադրբեջանական բանակի անցակետ է տեղադրվել։ Իսկ հուլիսի 15-ից հետո սկսվել է բուն շրջափակումը։ Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն ասում է, որ Ադրբեջանը թույլ չի տալիս անգամ մարդասիրական օգնություն ունեցող բեռնատարներին անցնել։ Ղարաբաղ այցելած ՄԱԿ-ի փորձագետները խոսում են իսկական հումանիտար աղետի մասին։ Նույնիսկ շտապօգնության մեքենաները չեն գնում կանչերի` վառելիք չկա: Էլեկտրաէներգիայի և գազի մատակարարումը Ղարաբաղ նույնպես իրականացվում էր Ադրբեջանի տարածքով, ուստի դրանք ևս չկան։
Բաքուն ցանկանում է օգտագործել նման մեթոդներ ապահովելու, որ Ղարաբաղն իր 120 հազար հայ բնակչությամբ վերադառնա Ադրբեջան առանց որևէ վերապահումների, բացառությունների և հատուկ պայմանների, այդ թվում առանց ինքնավարության։ Այսինքն Ղարաբաղի բնակիչները կա՛մ պետք է ընդունեն Ադրբեջանի քաղաքացիություն, կա՛մ լքեն տարածաշրջանը։ Սակայն ոչ ոք հստակ չգիտի, թե այդ բնակիչներից քանիսն են մնացել այնտեղ։ Գրեթե տասը տարի առաջ անցկացված մարդահամարի տվյալներով 120 հազար, բայց Բաքվում կարծում են, որ ոչ ավելի, քան 40 հազար: Նրանք նաև հերքում են հումանիտար աղետի առկայությունը և բանավոր արտահայտում իրենց պատրաստակամությունը բարելավելու տարածաշրջանի մատակարարումը։ Բայց ոչ թե Հայաստանից, այլ հենց Ադրբեջանից պատճառաբանելով, որ Ղարաբաղի պաշտպանական ուժերն իրենք են բարիկադավորել ոչ Լաչինի միջանցքով տարածաշրջան տանող ճանապարհները։
Ղարաբաղում կարծում են, որ դա ծուղակ է և Ադրբեջանին ուժային ինտեգրման համար պատրաստություն։ Փաշինյանը դեռ մայիսին ասել էր, որ պատրաստ է Լեռնային Ղարաբաղը ճանաչել որպես Ադրբեջանի մաս, սակայն պաշտպանելով հայ բնակչության իրավունքները։ Սակայն Բաքուն կարծում է, որ ղարաբաղցի հայերը հատուկ իրավունքներ չունեն։ Ցեղասպանության մեղադրանքները, որոնք հնչում են ՄԱԿ-ի տարբեր փորձագետների շուրթերից, նրան չեն անհանգստացնում։ Իսկ Եվրամիությունը շատ մեղմ դիրքորոշում է բռնել Բաքվի նկատմամբ։ Ինչի բացատրությունը պարզ է. քանի որ ռուսներն են մտել այնտեղ, ուրեմն թող դա լինի նրանց գլխացավանքը։
2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի համաձայնագրի համաձայն տարածաշրջանում տեղակայվել է մինչև 1960 զինվորականից բաղկացած ռուսական խաղաղապահ զորախումբ՝ հրազենային զենքերով, 90 զրահափոխադրիչներով և 380 մեքենայով և հատուկ տեխնիկայով։ Այն տեղաբաշխվել է, ինչպես Ղարաբաղի շփման գծի, այնպես էլ Լաչինի միջանցքի երկայնքով։ Մոսկվան փորձել է մեղմորեն համոզել Բաքվին ապաշրջափակել միջանցքը, սակայն ապարդյուն։ Այդ թեմայով ՌԴ ԱԳՆ-ի վերջին հայտարարությունը հուլիսի 15-ին էր։ Մասնավորապես, այնտեղ ասվել էր, որ Բաքվի և Երևանի միջև խաղաղության պայմանագրի մի մասը «պետք է լինի Ղարաբաղի հայերի իրավունքների և անվտանգության հուսալի և հստակ երաշխիքները», նշվել էր, որ Ղարաբաղում հումանիտար ճգնաժամ է զարգանում, և Ադրբեջանի ղեկավարությանը կոչ էր արվել «անհապաղ միջոցներ ձեռնարկել Լաչինի միջանցքի ապաշրջափակման համար»։ Հայտարարությունը սուր դժգոհություն էր առաջացրել Բաքվում, Ադրբեջանի ԱԳՆ-ն ի պատասխան ասել էր, որ «անընդունելի» է համարում ՌԴ ԱԳՆ-ի կողմից «Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունն ու ինքնիշխանությունը մեկնաբանելն այն համատեքստում, որ Հայաստանի վարչապետը ճանաչում է Ղարաբաղը որպես Ադրբեջանի մաս, և դա չնայած նրան, որ շուրջ 30 տարի Հայաստանն օկուպացված է պահել ադրբեջանական տարածքները»։ Հայտարարվել է նաև, որ ղարաբաղյան ռազմական ուժերն օգտագործել են Լաչինի միջանցքը, իբր, ռազմական բեռների և ականների փոխադրման, ինչպես նաև «ապօրինի ռազմական կազմավորումների ռոտացիայի» համար։
Այդ ժամանակից ի վեր Մոսկվայի և Բաքվի միջև վեճն այդ թեմայով դադարեցվել է։ Տարածաշրջանում խաղաղապահ կոնտինգենտի գործունեության մասին ՌԴ ՊՆ վերջին նորությունների տեղեկագրում հումանիտար ճգնաժամի մասին անգամ չի ակնարկվում։ Ասվել է, որ 30 դիտակետերում խաղաղապահները շուրջօրյա վերահսկում են իրավիճակը և հրադադարի ռեժիմի պահպանումը։ Այդ ռեժիմի խախտումներ չեն արձանագրվել։ Իրականացվում են պարեկություն և շարունակական փոխգործակցություն Ադրբեջանի և Հայաստանի բանակների գլխավոր շտաբների հետ։ Այնպես որ, խաղաղապահներն ակնհայտորեն չեն պատրաստվում միջամտել իրավիճակին։
Միևնույն ժամանակ, Մոսկվայի և Բաքվի հարաբերությունները կրկին սրվել են Ուկրաինայում Ադրբեջանի դեսպան Սեյմուր Մարդալիևի այն հայտարարությունից հետո, թե Բաքուն աջակցում է Ուկրաինային ընդդեմ Ռուսաստանի և մտադիր է շարունակել ամեն կերպ օգնել։ Նա հայտարարել է Ուկրաինային օգնության նոր փաթեթի մասին, մասնավորապես զինվորականների վերականգնման, էներգետիկ ոլորտում աջակցության և հետպատերազմյան վերականգնման հարցերում։ Ադրբեջանը ստանձնել է Իրպեն քաղաքի վերականգնումը և ականազերծող մեքենա տրամադրել։
Քանի որ Մարդալիևի հայտարարությունը բազմաթիվ սուր հարձակումներ է պարունակել Մոսկվայի վրա, ՌԴ ԱԳՆ-ն պարզաբանում է խնդրել ասելով, որ հետագայում կուսումնասիրի դիվանագետի խոսքերը։ Այդ ուսումնասիրության գործընթացում, հավանաբար, արժե հաշվի առնել այն, որ Ադրբեջանը, Թուրքիայի հետ մեկտեղ, շատ կարևոր դեր է խաղում ռուսական զուգահեռ ներմուծումների լոգիստիկայում։ Արդյունքում Մոսկվան Բաքվի վրա ազդեցության քիչ լծակներ ունի։ Նրանք էլ դա գիտեն և օգտագործում են:
Նյութը հրապարակման պատրաստեց Կամո Խաչիկյանը