ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆ ՄՇԱԿՈՒՅԹ ՍՊՈՐՏ ՄԱՄՈՒԼԻ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՖՈՏՈ ՎԻԴԵՈ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԱՄԵՆԱԸՆԹԵՐՑՎԱԾ ԻՐԱՎՈՒՆՔ


ՀՀ տնտեսական աճի իներցիան կորցնում է իր ուժը. «Փաստ»

ՄԱՄՈՒԼԻ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

Անցյալ տարվա երկնիշ թվով տնտեսական աճի իներցիան շարունակվում է նաև այս տարի։ Բայց եթե տնտեսությունը միայն իներցիայով է շարժվում, ապա բնական է, որ այն երկար տևել չի կարող, քանի որ չկան տնտեսական աճի երկարաժամկետ հիմքեր։ Որքան էլ քպականները փորձեն դա իրենց վերագրել, իրականում անցյալ տարվա բարձր աճը հիմնականում պայմանավորված էր արտաքին գործոնների ազդեցությամբ, և եթե այդ արտաքին գործոնները փոփոխվում են, ապա դրանք իրենց հետ բերում են համապատասխան հետևանքներ։ Ուշագրավ է, որ տնտեսական աճի իներցիայի շարժող ուժը հիմնականում զգացվեց այս տարվա սկզբի ամիսներին, իսկ երբ այն սկսում է կորցնել իր թափը, ապա տնտեսական աճի տեմպը նվազում է։

Այսպիսի գործընթացով է պայմանավորված, որ, օրինակ՝ 2023 թվականի հունիսին ՀՀ տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը էապես նվազել է և կազմել 6,8 %՝ մայիսի 13,7 %-ի դիմաց նվազելով գրեթե կրկնակի։ Իսկ գրանցված ցուցանիշների վերլուծությունը վկայում է այն մասին, որ դանդաղեցման տեմպերը վերջին շրջանում հատկապես զգալի են այնպիսի ոլորտներում, ինչպիսիք են ծառայություններն ու առևտուրը, որոնք նախորդ ամիսներին էապես նպաստել են տնտեսական աճի բարձր տեմպերին։ Ճիշտ է՝ այս տարվա առաջին ամիսներին գրանցված բարձր տնտեսական ակտիվության հաշվին 2023 թվականը Հայաստանը կփակի որոշակի աճով, սակայն տարվա վեջին ամիսների տնտեսական դանդաղեցման արդյունքում այդ աճի տեմպը տարեկան կտրվածքով էականորեն կընկնի։ Ուստի, Հայաստանին չի հաջողվի այս անգամ ևս երկնիշ թվով տնտեսական աճ գրանցել։

Օրինակ՝ Եվրասիական զարգացման բանկի փորձագետների կանխատեսումների համաձայն, Հայաստանի տնտեսական աճը 2023 թվականի համար կկազմի մինչև 7,5 %։ Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկի նոր կանխատեսումների համաձայն՝ Հայաստանի տնտեսական աճը 2023 թվականին կկազմի ընդամենը 5 %։ Իսկ Համաշխարհային բանկի «Գլոբալ տնտեսական հեռանկարներ» զեկույցում նշվում է, որ 2023 թվականին Հայաստանի տնտեսության աճը կլինի ավելի ցածր՝ 4,8 %։ Ըստ էության, ՀՀ տնտեսությունը հետ է գալիս իր «ավանդական» վիճակին, քանի որ անցյալ տարվանից մի շարք ոլորտների անբնական «գերտաքացումը» փոխարինվում է «սառեցմամբ», ինչի մասին, ի դեպ, ժամանակին զգուշացնում էին մասնագետները։

Օրինակ՝ դեպի Հայաստան ռուսաստանցիների մեծ հոսքի արդյունքում մեր երկրում էականորեն բարձրացան անշարժ գույքի ու վարձակալության գները, դրա հետ մեկտեղ պահանջարկի ավելացման հետևանքով սկսվեց շինարարական բումը։ Սակայն, երբ այլևս դեպի Հայաստան ռուսաստանցիների լրացուցիչ հոսք չլինի, իսկ Հայաստան տեղափոխվածներից շատերն էլ հեռանան, ապա պահանջարկի կտրուկ նվազման արդյունքում անշարժ գույքի շուկան ու շինարարությունը կվերադառնան իրենց նախկին վիճակին։ Թերևս դա է պատճառը, որ շինարարության ոլորտում աճի նվազման միտումը կանխատեսելի է, իսկ վատագույն սցենարի դեպքում, երբ ֆորսմաժորային իրավիճակ ստեղծվի, բացառված չէ նաև անշարժ գույքի շուկայի փլուզումը։ Տնտեսության մի շարք այլ ոլորտներում ևս խնդիրները տեսանելի են։

Օրինակ՝ 2023 թվականի հուլիսին 2022 թվականի հուլիսի համեմատ էներգետիկան ու արդյունաբերական ոլորտը անկում են գրանցել, համապատասխանաբար, 8,5 և 2,4 %-ով (նախորդ տարվա 15,6 և 13,7 % աճի դիմաց)։ Մտահոգիչ իրավիճակ է հատկապես արտահանման ոլորտում։ Գաղտնիք չէ, որ Ռուսաստանի դեմ Արևմուտքի կողմից սահմանված պատժամիջոցների արդյունքում Հայաստանը կարևոր օղակի դերակատարություն էր ստանձնել դեպի Ռուսաստան արևմտյան սարքավորումների և մեքենաների վերարտահանման ուղղությամբ։ Բայց Արևմուտքը ճնշում է գործադրում Հայաստանի վրա, որի արդյունքում էլ ՀՀ բանկերը պատժամիջոցների տակ չհայտնվելու համար արգելափակում են արտահանված էլեկտրոնիկայի դիմաց Ռուսաստանից եկող վճարումները։ Մյուս կողմից էլ՝ Վրաստանը միացել է Ռուսաստանի դեմ Եվրամիության պատժամիջոցներին ու արգելել դեպի Ռուսաստան և Բելառուս թանկարժեք, նոր արտադրության ու հզոր շարժիչ ունեցող ավտոմեքենաների, էլեկտրամոբիլների ու հիբրիդ մեքենաների արտահանումը և վերարտահանումը։

Ընդ որում, ամերիկյան ու եվրոպական ավտոմեքենաների արտահանման արգելքը վերաբերում է նաև Հայաստանից դեպի Ռուսաստան վերարտահանմանը։ Այնինչ ավտոմեքենաների՝ դեպի Ռուսաստան վերարտահանման արդյունքում Հայաստանը մեծ օգուտներ էր ստանում, բյուջե էին մուտքագրվում ահռելի գումարներ։ Ուստի, պարզ է, որ Վրաստանի արգելքը լրջորեն կազդի դեպի Հայաստան ավտոմեքենաների ներմուծման ծավալների վրա, որի հետևանքով կտուժեն այս բիզնեսում ներգրավված հազարավոր մարդիկ, քանի որ տեղական շուկայում ավտոմեքենաների սպառման համար այդքան մեծ պահանջարկ չկա։ Բացի այդ, նվազել է նաև հայկական արտադրանքի՝ մասնավորապես գյուղմթերքի արտահանումը։ Պտուղ–բանջարեղենի արտահանման ծավալները նվազել են շուրջ 30 %–ով` կազմելով 33,1 հազար տոննա, իսկ մրգինը` 22,7 %–ով` կազմելով 14,4 հազար տոննա:

ՀՀ տնտեսության համար հավել յալ խնդիր է ստեղծում նաև կապիտալ ծախսերի թերակատարումը։ 2023 թվականի պետական բյուջեով նախատեսված ծախսերի չիրականակացման արդյունքում հնարավոր չի լինի ստանալ տնտեսական հավել յալ էֆեկտ։ Տնտեսական բարդություններ է ստեղծում նաև այն հանգամանքը, որ ռուբլու արժեզրկման հետևանքով նվազել է Ռուսաստանից Հայաստան ուղարկվող տրանսֆերտների տեսակարար կշիռը, դրա փոխարեն մեծացել է Հայաստանից դեպի Ռուսաստան փոխանցումների ծավալը։

ԱՐԹՈՒՐ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում

Historical Dates ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ
Most Popular