Արդյոք Երևանն ու Բաքուն մինչև տարեվերջ կստորագրեն խաղաղության համաձայնագիր. ըստ Թոմ դը Վաալի՝ հավանականությունը 50:50 է

«Ազատություն»․ Արդյո՞ք Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև մինչև տարեվերջ կստորագրվի խաղաղության համաձայնագիր. Քարնեգի հիմնադրամի ավագ փորձագետ Թոմ դը Վաալը, որ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության մասին պատմող «Սև այգի» գրքի հեղինակն է, կարծում է՝ հավանականությունը 50:50 է:

«Ես ենթադրում եմ, որ այստեղ երկու մեծ հարց կա. առաջինը՝ արդյո՞ք կարելի է համաձայնություն ձեռք բերել, և երկրորդը՝ որքանո՞վ այն կայուն կլինի: Կարծում եմ՝ դեռ 50:50 է, երբ խոսքն այս տարի համաձայնություն ձեռք բերելու մասին է», - նշեց Դը Վաալը:

Ըստ փորձագետի, թեև մինչ այս որոշակի առաջընթաց նկատվել է, օրինակ, անցած տարի Ադրբեջանը որոշ հայ բանտարկյալների ազատ արձակեց, Հայաստանը որոշեց վետո չկիրառել և թույլ տալ Բաքվում անցկացնել COP-29 գագաթնաժողովը, որոշ չափով առաջ շարժվեց նաև սահմանազատման հարցը, բայց Բաքուն այժմ նոր նախապայման է առաջ քաշում՝ Հայաստանի Սահմանադրության փոփոխությունը, և դա շատ բարդ հարց է Երևանի համար:

«Ենթադրում եմ՝ մյուս խնդիրն այն է, որ նույնիսկ եթե մենք խոսում ենք կարգավորման համաձայնագրի մասին, որոշ բաներ այնտեղ չեն լինի: Օրինակ, ներկայումս, ինչպես ես եմ հասկանում, տեքստում ոչինչ չկա հաղորդակցությունների մասին՝ Սյունիքով դեպի Նախիջևան տանող երթուղու մասին, այն, ինչ Ադրբեջանը անվանում է «Զանգեզուրի միջանցք»։ Դա, հավանաբար, համաձայնության մեջ չի լինի: Այսպիսով, դա շատ բարդ խնդիր է, որը դեռ պետք է լուծվի: Ու էլի կան շատ մարդասիրական հարցեր, բանտարկյալների հարցը, էլի պարզ չէ՝ բոլորը կլուծվեն, թե՝ ոչ: Այսպիսով, կարծում եմ, որ գուցե ինչ- որ համաձայնագիր լինի մոտ ապագայում, սակայն միևնույն ժամանակ ամեն ինչ չափազանց դժվար է», - ընդգծեց Թոմ դը Վաալը:

Չնայած Հայաստանը խաղաղության պայմանագիրը մեկ ամսում ամբողջացնելու ու ստորագրելու պատրաստակամություն է հայտնել, Երևանից նշում են՝ Ադրբեջանն է գործընթացը ձգձգում, վերջերս էլ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը հայ - ադրբեջանական համաձայնության նոր ձևաչափ է առաջ քաշում՝ հիմնական սկզբունքների նախաստորագրում՝ դարձյալ Հայաստանի Սահմանադրությունը փոխելու պայմանով։

«Եթե ստորագրվի, դա կարող է մի շրջանակային համաձայնագիր լինել»

Ըստ Թոմ դը Վաալի՝ ամեն դեպքում, եթե ապագայում ինչ-որ բան էլ ստորագրվի, ապա դժվար թե կողմերը մեծածավալ համաձայնագիր ստորագրեն, որը կընդգրկի բոլոր հարցերը. նման փաստաթղթերը չափազանց ծավալուն են, դրանց վրա սովորաբար բազմաթիվ աշխատանքային խմբեր երկար չարչարվում են և այժմ ակնհայտ է, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև կուտակված բազմաթիվ պատմական հարցերը դժվար արագ լուծվեն, ուստի եթե ստորագրվի, ըստ փորձագետի, դա կարող է մի շրջանակային համաձայնագիր լինել՝ ընդհանուր սկզբունքներով, սակայն սատատան միշտ մանրուքներում է:

«Փաստացի այն, ինչի մասին մենք խոսում ենք, ըստ էության, շրջանակային համաձայնագիր է: Դա համաձայնագիր է, որը հիմնականում սահմանում է երկու երկրների հարաբերությունների կարգավորման պայմանները։ Այնպես որ, այդ առումով, ես չեմ կարծում, որ սկզբունքների մասին համաձայնագիրը շատ խնդրահարույց կլինի, բայց հարցը՝ մանրամասներն են, իմ կարծիքով, այ այդտեղ արդեն խնդրահարույց շատ կետեր ի հայտ կարող են գալ, քան ընդհանուր սկզբունքներում», - նշեց Դը Վաալը: