ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆ ՄՇԱԿՈՒՅԹ ՍՊՈՐՏ ՄԱՄՈՒԼԻ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՖՈՏՈ ՎԻԴԵՈ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԱՄԵՆԱԸՆԹԵՐՑՎԱԾ ԻՐԱՎՈՒՆՔ


Ռուս-հայ­կա­կան հա­րա­բե­րու­թյուն­ներն այ­սօր այլ կերպ, քան պա­րա­դոք­սալ, չի կա­րե­լի ան­վա­նել. «Փաստ»

ՄԱՄՈՒԼԻ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

forbes.ru-ն «Կովկասյան դաշտ. ինչի՞ շուրջ պայմանավորվեցին Ռուսաստանը և Հայաստանը ԱՊՀ գագաթաժողովում» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ հոկտեմբերի 8-ին Մոսկվայում տեղի ունեցավ ԱՊՀ գագաթաժողովը Վլադիմիր Պուտինի նախագահությամբ։ Այս անգամ ուշադրության կենտրոնում կովկասյան թեման էր՝ ռուս-հայկական և ռուս-ադրբեջանական հարաբերությունները, տրանսպորտային կապերը, Բաքվի և Երևանի միջև խաղաղության համաձայնագրի կնքման հեռանկարները: Բանակցություններում շոշափվել են տարածաշրջանային օրակարգի բոլոր առանցքային հարցերը, թեև դրանց արագ լուծման մասին դեռ վաղ է խոսել։ Մինչ համաժողովի մեկնարկը ԶԼՄ-ներում և սոցիալական ցանցերում ինտրիգ էր:

Պաշտոնական Երևանի ներկայացուցիչները չէին շտապում հաստատել կամ հերքել Նիկոլ Փաշինյանի այցը ՌԴ մայրաքաղաք։ Արդյունքում ոչ միայն նա, այլ նաև հանրապետության արտգործնախարարը հայտնվեց Մոսկվայում։ Ռուս-հայկական հարաբերություններն այսօր այլ կերպ, քան պարադոքսալ, չի կարելի անվանել։ Անգամ կույրը չի կարող չտեսնել Ռուսաստանից հեռու մնալու Հայաստանի ղեկավարության ցանկությունը։ Երևանը ոչ միայն սառեցրել է իր մասնակցությունը Մոսկվայի համար կարևոր ՀԱՊԿ պաշտպանության կառույցին, այլ նաև, ըստ Փաշինյանի, այդ կազմակերպությունը սպառնալիք է իր երկրի ազգային անվտանգության ու ինքնիշխանության համար, նաև՝ որ ՀԱՊԿ-ի հետ հարաբերություններում մոտ է «անվերադարձելիության կետը»։

Ավելի խիստ գնահատական դժվար է գտնել։ Իսկ «հասկացնող» արդարացումներն այն մասին, որ ՀԱՊԿ-ն ամբողջ Ռուսաստանը չէ, անհամոզիչ են թվում։ Ռուսական ռազմական ներկայությունը Հայաստանում անշեղորեն նվազում է: Սահմանապահները լքել են մայրաքաղաքի «Զվարթնոց» օդանավակայանը, ինչպես նաև Վայոց ձորի, Տավուշի, Սյունիքի, Գեղարքունիքի և Արարատի մարզերը։ Եվ այդ ամենը` Հայաստանի և ՆԱՏՕ-ի, ԵՄ-ի և առանձին երկրների, առաջին հերթին` Ֆրանսիայի միջև շփումների աճի ֆոնին։ Այս ամենի ֆոնին գագաթաժողովից հայտնի է դարձել հայ-իրանական սահմանին ռուս սահմանապահների ներկայությունը նվազեցնելու համաձայնության, ինչպես նաև Երևանի կողմից գագաթաժողովի երկու համաձայնագիր ստորագրելուց հրաժարվելու մասին: Եվ դա անակնկալ չէ։ Բայց դա, անշուշտ, ավելացնում է լրացուցիչ անհանգստությունը: Արդյո՞ք մենք մեր այն դաշնակիցների վերջնական «ամուսնալուծության» նախաշեմին ենք, որոնց նկատմամբ պետք է օգտագործենք «նախկին» տերմինը։

Թե՞ մենք դեռ չենք անցել անվերադարձելիության կետը։ ԱՊՀ գագաթաժողովի շրջանակում Ռուսաստանն ու Հայաստանը պայմանավորվել են, որ Իրանի հետ անցակետից ռուսները դուրս կգան։ Հարկ է նշել, որ այս որոշումը վերաբերում է ոչ միայն ռուս-հայկական հարաբերություններին։ Փաստն այն է, որ Թեհրանը, իհարկե, ոչ թե ալտրուիզմից դրդված, այլ տարածաշրջանում սեփական շահերը գիտակցելով, փորձում է հակազդել ադրբեջանա-թուրքական տանդեմի ուժեղացմանը։ Միևնույն ժամանակ, չի կարելի չնկատել, որ սահմանային «նորարարությունները» նվազագույնն են վերաբերում հայկական սահմանի թուրքական ուղղությանը։ Անկարայի և Երևանի հարաբերություններում անվստահությունը մեծ է:

Եվ Թուրքիան, որպես ՆԱՏՕ-ի անդամ, դժվար թե «զսպվի» Վաշինգտոնի և Բրյուսելի իր դաշնակիցների կողմից ֆորսմաժորային իրավիճակներում: Այսպիսով, ի՞նչ ունենք չոր մնացորդում: Հայաստանը փորձում է փոխել իր արտաքին քաղաքական կուրսը: Բայց չի կարելի ասել, որ դա նրան հաջողվում է։ ԱՄՆ-ը, ԵՄ-ն և ՆԱՏՕ-ն շատ են խոսում երկրի «անկախության և տարածքային ամբողջականության» մասին, սակայն չեն տալիս անվտանգության կոնկրետ երաշխիքներ և չեն առաջարկում տնտեսական զարգացման ծավալուն նախագծեր։ Դիվերսիֆիկացումը և «խաղաղության խաչմերուկի» կառուցումը, որով Երևանը կարող է միաժամանակ բարեկամանալ Արևմուտքի, Իրանի, Ռուսաստանի, Հնդկաստանի, Չինաստանի և Թուրքիայի հետ, դեռևս կոնկրետ բովանդակությամբ չլցված գեղեցիկ մտքեր են։ Հայաստանի արտաքին քաղաքական շրջադարձն արագացավ 2022 թվականի սեպտեմբերին Ադրբեջանի հետ ռազմական սրացումով, որը տեղի ունեցավ Ուկրաինայում ռուսական զորքերի «վերախմբավորման» ֆոնին։ Հանրապետության ղեկավարությունը հապճեպ եզրակացություն էր արել կովկասյան տարածաշրջանում Ռուսաստանի դերի նվազեցման վերաբերյալ։ Հնարավոր է, որ հիմա շատ բաներ այլ կերպ են ընկալվում։ Բայց Մոսկվայի դաշնակիցն արդեն ընկել է առճակատման հորձանուտի մեջ, իսկ այնտեղից դուրս գալն այնքան էլ հեշտ չէ։

Տեսանելի է, որ Երևանը փորձում է հեռանալ Ռուսաստանից, բայց ոչ արմատական, այլ ընտրովի ու աստիճանաբար։ ՀԱՊԿ-ը վտանգ է, բայց այդ դեպքում ինչո՞ւ մեկընդմիշտ դուրս չգալ նրանից: «Խաղաղության խաչմերուկը» այլընտրանք է ռուսական նախագծերին, բայց ինչո՞ւ այդ դեպքում դա ներկայացնել Պուտինին: Կրճատում ենք սահմանային ներկայությունը, բայց ոչ ամբողջությամբ, քանի որ այսօր ոչ մեկը, ոչ մի ֆրանսիացի կամ ամերիկացի պատրաստ չէ վտանգել իրեն հանուն Հայաստանի։ «Հենց այն փաստը, որ Հայաստանի վարչապետը գնացել է Մոսկվա, խոսում է այն մասին, որ Երևանը գոնե առայժմ պատրաստ չէ ամբողջությամբ այրել Ռուսաստանի հետ իր կամուրջները։ Հայաստանը սերտորեն է կապված նախկին հետխորհրդային տարածքի հետ, և այդ կապերը վերցնել ու այլ ուղղությամբ ուղղորդելն այնքան էլ հեշտ չէ»,- կարծում է Ռուսաստանի միջազգային հարաբերությունների խորհրդի գիտական տնօրեն Անդրեյ Կորտունովը։ Եվ այստեղ Մոսկվայի համար կարևոր խնդիր է առաջանում: Ինչպե՞ս փոխգործակցություն հաստատել հայկական էլիտայի և հասարակության հետ՝ պետական կառույցներից դուրս: Ընդ որում, դա վերաբերում է ոչ միայն Հայաստանին։

Նույն խնդիրը դրված է վրացական, մոլդովական և ցանկացած այլ խնդրահարույց տարածքների առաջ։ Անգամ հետխորհրդային Կովկասի նորագույն պատմության մեջ կան բազմաթիվ օրինակներ, երբ և՛ Ադրբեջանը, և՛ Վրաստանը կանգ են առել «անվերադարձելիության կետերում», ապա վերադարձել Ռուսաստանի հետ պրագմատիկ հարաբերություններին։ Ինչո՞ւ է դա անհնար անել Հայաստանի դեպքում։ Ռուսական տրամաբանությունն այն է, որ Հայաստանը ինքնիշխան երկիր է, և ոչ ոք իրավունք չունի նրան հետ պահել «արևմտյան ընտրությունից»։ Միևնույն ժամանակ, միշտ կա հնարավորություն դասեր քաղելու ուրիշների անհաջողություններից և սխալներից:

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում

Historical Dates ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ
Most Popular