Դեսպաններն արթնացա՞ն

Օրերս Արցախի դեմ ահաբեկչական պատերազմի հետևանքով Հադրութի շրջանից տեղահանված բնակիչները Երևանում ակցիաներ են արել իրենց իրավունքների միջազգային բարձրաձայնման համար: Այդ ակցիաներն անցել են Ֆրանսիայի և ԱՄՆ դեսպանատների առաջ, որտեղ արժանացել են ուշագրավ ընդունելության: Հայաստանում Ֆրանսիայի դեսպան Ջոնաթան Լաքոթը հանդիպել է ակցիայի մասնակիցներին և հայտնել, որ Ֆրանսիան հետամուտ է լինելու իրենց խնդիրը բարձրաձայնելուն և բաց դուռ է նրանց համար՝ աշխարհին լսելի լինելու ճանապարհին: Հայտնի է նաև, որ ԱՄՆ դեսպանատանը հադրութցիների հետ հանդիպել է դեսպանատան աշխատակից՝ նշելով, որ ԱՄՆ-ն տեղյակ է իրենց խնդրից և շահագրգիռ է դրա հանգուցալուծմամբ, ինչպես նաև օրերս պատրաստվում է հրավիրել քննարկման: Հադրութի բնակչությունը դնում է շրջանի դեօկուպացիայի խնդիր: Այստեղ, իհարկե, հարցը մարդու իրավունքի և մարդասիրության շրջանակում է, սակայն միանգամայն շոշափելի քաղաքական համատեքստով:

Անկասկած է, ինչը նաև մենք ցավալիորեն տեսանք այս պատերազմի ընթացքում էլ, որ մարդու իրավունքի հարցը միջազգային հարաբերությունների համատեքստում ստորադասվում է աշխարհաքաղաքական խնդիրներին, հետաքրքրություններին ու շահերին: Եվ այս իմաստով, իհարկե, Հադրութի բնակչությունը պատրանքներով չէ, որ պետք է առաջնորդվի հարցը միջազգային դերակատարներին և մասնավորապես միջնորդներին ներկայացնելիս, կամ դրանցով չէ, որ առաջնորդվում է: Այստեղ շատ հստակ են նաև իրողության քաղաքական տողատակերն ու մոտիվացիոն հիմքերը իրադրության ռազմա-քաղաքական հարաբերակցության խորքում: Ահա այս համատեքստով ԱՄՆ-ի ու Ֆրանսիայի բավականին պատրաստակամ հետաքրքրվածությունն ու խնդրին ընդառաջ գնալը բավականին հատկանշական և դիտարկման արժանի երևույթ է:

Բանն այն է, որ ԱՄՆ-ն և Ֆրանսիան՝ Մինսկի խմբի երկու համանախագահ երկրները, փաստացի մի կողմ քաշված էին պատերազմի դադարեցման ռուս-թուրքական գործընթացից, որն արտահայտվեց հայտնի եռակողմ համաձայնագրով, որտեղ չկա Հադրութի դեօկուպացիայի հարց և ամրագրվում է, որ կողմերը կանգնում են այն դիրքերում, որտեղ կանգնած էին: Հարց է առաջանում․ արդյո՞ք ԱՄՆ-ն ու Ֆրանսիան մի կողմ էին քաշվել, թե՞ պարզապես նրանց դուրս էին թողել Ռուսաստանն ու Թուրքիան, սա առանձին հարց է: Սակայն նկատելի է, որ Նահանգներն ու Ֆրանսիան մտադիր չեն մնալ մի կողմ քաշված՝ դուրս մնացած: Նահանգները դեռևս ունի ընտրական գործընթացից դուրս գալու հարց և այն կարող է ձգվել որոշակի ժամանակահատված, մինչև հունվարի 20, սակայն պետք է նկատել մի ուշագրավ հանգամանք՝ պետքարտուղար Պոմպեոն այցելում է Ստամբուլ կրոնական ազատությունների թեմայով, ինչը Թուրքիայում ունեցել է բավականին տհաճ ընկալում:

Իհարկե, Պոմպեոյի այցը առնչվում է Սուրբ Սոֆիայի տաճարի շուրջ իրավիճակին, սակայն հարցերը ռեգիոնում խիստ շաղկապված և փոխազդված են, եթե անգամ ոչ ուղղակի: Փարիզը գործնականում միանգամից է հայտարարել, որ դիտարկում է եռակողմ համաձայնագիրը, ունի հարցեր և դրանում պետք է արտացոլվի Հայաստանի շահը, սահմանվի Արցախի կարգավիճակը: Իրականում դեսպանների արձագանքը Երևանում հադրութցիների ակցիային, խոսում է այն մասին, որ ԱՄՆ-ն ու Ֆրանսիան, պատերազմի դադարեցման գործը թողնելով, ըստ էության, այդ հարցում ռեգիոնալ երկու առավելագույն լծակ տիրապետող Մոսկվային ու Անկարային, դրա հանգուցալուծումից հետո չեն պատրաստվում ռեգիոնը թողնել նրանց ամբողջությամբ:

Անդրանիկ Կիրակոսյան

www.1or.am