«Այս իշխանության պարագայում տարբեր հարթակներում տեղի ունեցող ու կայանալիք հանդիպումներից որևէ ադեկվատ սպասելիք ունենալ հնարավոր չէ»․ «Փաստ»
ՄԱՄՈՒԼԻ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ
«Փաստ» օրաթերթը գրում է
Հայաստանի ներկա դե ֆակտո իշխանությունը փորձում է ամբողջացնել Արցախի հանձնումը և Արցախի հանձնման պայմանների վերաբերյալ ակտիվ բանակցություններ է անցկացնում Արևմուտքի հետ։ Անդրադառնալով Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև աշխարհաքաղաքական տարբեր կենտրոններում տեղի ունեցած ու սպասվելիք եռակողմ հանդիպումներին՝ «Փաստի» հետ զրույցում նման կարծիք է հայտնել «Կովկաս» ինստիտուտի փորձագետ, քաղաքագետ Հրանտ Միքայել յանը։
«Միևնույն ժամանակ՝ Ռուսաստանը մեկմեկ ինտերվենցիա է անում, որպեսզի ապահովի Արցախի ժամանակավոր կարգավիճակը։ Սա Ռուսաստանն անում է ոչ թե նրա համար, որ Արցախը հայկական մնա, այլ որ ռուսները կարողանան պահպանել իրենց ներկայությունն Արցախում։ Ինչ վերաբերում է մասնավորապես բրյուսել յան հանդիպման արդյունքներից բխող իրավիճակին, ապա փորձ կա Արցախի հանձնումը ներկայացնել «այդպես էլ պետք է լիներ» տրամաբանության ներքո։ Արևմուտքն այդ ուղղությամբ է տանում գործընթացը։ ԵՄ-ն ևս անմասն չի մնում այս գործընթացից ու ակտիվորեն մասնակցում է։ Այս ամենը, սակայն, ուզում են իրականացնել Ռուսաստանի բացակայությամբ»,-շեշտեց նա։
Այս համատեքստում անդրադառնալով հունիսի 25-ին Մոսկվայում կայանալիք հանդիպմանը՝ Հ. Միքայելյանը նշեց. «Մոսկվան այս փուլում փորձում է ինչ-որ աստիճանով գործընթացն իր ձեռքը վերադարձնել, բայց մի քիչ դժվարանում եմ ասել, թե որքանով է իրատեսական՝ հաշվի առնելով, որ Մոսկվան գործընթացն իր ձեռքից բաց է թողել։ Իրականում այս գործընթացը եղել է Ռուսաստանի վերահսկողության տակ, բայց ՌԴ-ն ամբողջությամբ այն բաց է թողել։ Այս տեսանկյունից Մոսկվայում ինչ-որ փոփոխություններ ակնկալել պետք չէ, որովհետև Ռուսաստանն այս պահի դրությամբ ո՛չ Հայաստանի, ո՛չ էլ Ադրբեջանի իշխանությունների վրա ազդելու որևէ միջոց չունի։ Ընդամենն իշխանությունների վրա ազդելու ցանկություն կա, ինչը, սակայն, չի նշանակում, որ նշվածն իրականացնելու հնարավորություն կա։ Այս իմաստով, կարծում եմ, որ Ռուսաստանը փորձում է վերահաստատել իր ֆորմատի գոյությունը։ Այդուհանդերձ, հիմա կա իրավիճակ, ըստ որի՝ Ռուսաստանը դիվանագիտական և ռազմաքաղաքական առումով պարտություն է կրել»։
Քաղաքագետի խոսքով, այդուհանդերձ, վերոգրյալը չի նշանակում, որ բանակցային գործընթացն ամփոփվել է։ «Ես չեմ հավատում, որ Ռուսաստանը կարողանալու է իր գործընթացը սկսել, բայց ստեղծված իրավիճակը չի նշանակում, որ Արևմուտքի գործընթացը հաջողությամբ է ավարտվելու։ Այսինքն, Ռուսաստանի դիվանագիտական պարտությունը դեռ «Արևմուտքի հաղթանակ» չի նշանակում։ Ռուսաստանն էլ, Արևմուտքն էլ կարող են միմյանց խանգարել, ու նման սցենարի պարագայում երկուսն էլ պարտված են լինելու։ Այսինքն, տեսականորեն կարող է լինել այնպես, որ միմյանց նկատմամբ հակազդեցությունը կարող է փոփոխությունների բացակայության հանգեցնել։ Այս սցենարը քիչ հավանական եմ համարում, մինչդեռ ավելի հավանական է «Արևմուտքի հաղթանակը», այն է՝ Արցախի ադրբեջանականացումը։ Ի դեպ, թեպետ արևմտյան քարոզչամեքենան հայ հանրությանն ուզում է այլ իրականություն մատուցել, բայց «Զանգեզուրի միջանցքը» ևս Արևմուտքի շահերից է բխում։ Ամեն դեպքում, ես չեմ բացառում, որ Ռուսաստանը կարողանա այդ ամբողջ գործընթացն ինչ-որ տեղ կանգնեցնել, բայց քիչ հավանական է։ Հարցն այն է, որ մինչև վերջ որոշված չէ, և տարբեր զարգացումներ կարող են տեղի ունենալ»,-հավելեց մեր զրուցակիցը։
Անդրադառնալով ՌԴ դիրքերի թուլացման պատճառներին՝ նա ընդգծեց. «Հայաստանի դե ֆակտո իշխանությունները բերվել են, որպեսզի Հայաստանի աշխարհաքաղաքական վեկտորը փոխեն։ Հայաստանի ներկա իշխանությունների վարած արտաքին քաղաքականությունն արդեն ինքնին Ռուսաստանի աշխարհաքաղաքական պարտության հետևանքն է։ Եթե այս տեսանկյունից ենք դիտարկում, ապա օրվա իշխանությունների արտաքին քաղաքականությունը որպես առանձին գործընթաց դիտարկելն անիմաստ է, որովհետև դա հենց ընդհանուր շղթայի շարունակությունն է»։ Խոսելով բանակցությունների նման ընթացքի հնարավոր վտանգներից՝ Հրանտ Միքայել յանը նախ նշեց, որ Արցախն առանձնացված չէ ՀՀ ռազմավարական շահերի տեսանկյունից։
«Այս տեսանկյունից պետք է ընդգծել, որ Արցախը Հայաստանի անվտանգային ճարտարապետության անբաժանելի մասն է, հիմքերից մեկը։ Այդպես է եղել վերջին 30 տարին։ Այսինքն, առաջնագիծը պահում էր Հայաստանը, ապահովում Արցախի հարցի առկայությունն այն տրամաբանությամբ, որը եղել է, նաև ապահովում էր Հայաստանի սուվերենությունը, ինչպես նաև ուրիշ խաղացողների հետ խոսելու ունակությունը՝ մեր ուզած օրակարգով։ Պարզ է, որ այդ իրողությունը գրեթե ոչ ոքի դուր չի եկել, դրա համար եղել է ընդհանուր ու լուռ համաձայնություն առ այն, որ Հայաստանը պետք է զիջումներ անի, որոնց չափը տարբեր կերպ է հասկացվում։
Ներկա իշխանությունների շնորհիվ առաջ տարվեց այն գիծը, ըստ որի՝ Հայաստանն ամբողջությամբ պետք է Արցախը զիջի։ Սա նշանակում է, որ Հայաստանը կախվածության մեջ է ընկնելու թե՛ Թուրքիայից, թե՛ Ադրբեջանից։ Սա նշանակում է, որ ՀՀ-ն կախվածության մեջ է ընկնելու ՌԴ-ից, եթե վերջինս տարածաշրջանում ապահովի իր ներկայությունը, նաև Արևմուտքից, եթե այն փոխարինի ՌԴ-ին։ Անգամ Իրանից կարող է կախվածության մեջ մտնել, եթե վերջին պահին Իրանը միջամտի։ Այսինքն, ամբողջ հարցն այն է, որ Հայաստանն ինքնին, որպես ռազմաքաղաքական գործոն, դադարում է գոյություն ունենալ, ինչը պետք է հստակ հասկանալ։ Եթե վերոնշյալ բանակցային օրակարգով շարժվեն, այսինքն, եթե Արցախը ճանաչվում է Ադրբեջանի մաս, ինչն արդեն անթաքույց անում է ներկա իշխանությունը, Հայաստանն այլևս որևէ դեր չի կարող կատարել անգամ իր ապագայի նկատմամբ»,-հավելեց նա։
Նրա խոսքով, այս իշխանության պարագայում տարբեր հարթակներում տեղի ունեցող ու կայանալիք հանդիպումներից որևէ ադեկվատ սպասելիք ունենալ հնարավոր չէ։ «Նման ակնկալիքներն անիմաստ են։ Նույնիսկ Արևմուտքին, որը հիմա ակնհայտորեն աջակցում է Արցախի ադրբեջանականացմանը, պետք չէ այդքան մեղադրել, որովհետև դա բխում է իր շահերից, մինչդեռ Արևմուտքը Հայաստանին կարող էր նաև ուրիշ հնարավորություններ տալ, եթե ՀՀ իշխանությունն ադեկվատ լիներ։ Մեծ հաշվով, Հայաստանի փոխարեն ո՛չ Ռուսաստանը, ո՛չ էլ Արևմուտքը որևէ գործողություն չեն անելու։ Եթե Հայաստանը չի գործում, չի կազմակերպվում ու առաջ չի բերում իր սեփական օրակարգը, ուրիշներից ակնկալիքներ ունենալը դժվար է, քանի որ իրենք միայն իրենց սեփական շահերի մասին են մտածում։ Ուրիշներն ընդամենը կարող են գործել արդեն առկա համագործակցության օրակարգով, բայց Հայաստանի անվտանգության գործն իրենց վրա չեն կարող վերցնել։ Բավականին դժվարին իրավիճակ ունենք. եթե Արցախի հարցում զիջումները շարունակվեն, ո՛չ հիմա, ո՛չ էլ ապագայում Հայաստանն իր անվտանգությունը չի կարող ապահովել»,-ընդգծեց քաղաքագետը։
Անդրադառնալով սահմանային լարվածության մեծացմանն ուղղված Ադրբեջանի գործողություններին՝ Հ. Միքայելյանը նշեց. «Իրենք անում են իրենց ուզածը և, ի տարբերություն Հայաստանի, ինչ-որ ազդակների չեն սպասում։ Իրենց ուզածն անելուց հետո են միայն փորձում տեսնել՝ արձագանք կա՞, թե՞ ոչ, եթե չկա, ուրեմն՝ նորից գործում են, եթե կա, սպասում են, որպեսզի հետո նորից գործեն։ Ադրբեջանը միշտ գործում է։ Ընդհանուր առմամբ, եթե դիտարկում ենք Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարություններն ու Ալիևի գործողությունները, ապա տեսնում ենք, որ դրանք փոխկապակցված են»։
ԱՆՆԱ ԲԱԴԱԼՅԱՆ
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
