Տարածաշրջանային պատուհաս Ադրբեջանը դեռ մի բան էլ մեղադրանքներ է հնչեցնում. «Փաստ»
ՄԱՄՈՒԼԻ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ
«Փաստ» օրաթերթը գրում է
Բնական միջավայրի պաշտպանության հարցը մի կամ մի քանի պետության խնդիր չէ, այն համամարդկային նշանակություն ունի, քանի որ աշխարհը դարձել է առավել փոխկապակցված, քան երբևէ։ Եվ այդ է պատճառը, որ միջազգային ասպարեզում բնապահպանական թեմաները մեծ արդիականություն են ստացել։ Այլ հարց է, որ էկոլոգիական թեմաները կարող են շահարկվել քաղաքական նպատակներին ծառայեցնելու համար։ Օրինակ՝ Ադրբեջանն արդեն մասնագիտացել է այս հարցով։ Բավական է հիշել, թե Արցախի շրջափակման գործընթացն ինչպես Ադրբեջանը «հաջողացրեց» բնապահպանական քողի ներքո, երբ հատուկ ուղարկված, այսպես կոչված, էկոակտիվիստները շրջափակեցին Լաչինի միջանցքը, իսկ երբ անցակետ տեղադրվեց Լաչինի միջանցքում, այդ փսևդոակտիվիստները սուսուփուս հեռացան։
Հիմա էլ Ադրբեջանը սկսել է բողոքել Երասխում մետալուրգիական գործարանի կառուցման հետ կապված՝ պնդելով, որ այն պետք է համաձայնեցվի իրենց հետ, քանի որ էկոլոգիական առումով վտանգ է ներկայացնում ադրբեջանական տարածքի համար։ Մյուս կողմից էլ՝ Բաքուն պարբերաբար բարձրացնում է Քաջարանի պղնձամոլիբդենային գործարանի շահագործման թեման՝ պնդելով, թե իբր գործարանի աշխատանքը բացասական ազդեցություն է ունենում շրջակա միջավայրի վրա և աղտոտում է Ողջի գետը։ Եվ այս առիթով Ադրբեջանը պաշտոնական մակարդակով բազմաթիվ բողոքներ է հղել տարբեր միջազգային կառույցների։ Ադրբեջանական քարոզչության մյուս ուղղությունն էլ Մեծամորի ատոմակայանն է, որի փակման հարցը Բաքուն պարբերաբար բարձրացնում է։ Դեռ հարցի մի կողմն է, որ սա բացահայտ միջամտություն է մեր երկրի ներքին գործերին, քանի որ ստացվում է, որ առանց Բաքվի «թույլտվության» կամ «համաձայնության» Հայաստանը չպետք է իր տարածքում զարգացնի արդյունաբերությունը և էներգետիկան։
Այս կոնտեքստում կարելի է, ժողովրդական լեզվով ասած, պարզապես շան տեղ չդնել: Բայց ինչպես ասում են, ստացվում է՝ սելը ճռռալու փոխարեն սելվորն է ճռռում: Ամենավերջն երկիրը, որ բնապահպանական թեմաներով խոսելու իրավունք ունի, հենց Ադրբեջանն է: Այդ բռնապետական երկրում բնապահպանների ու քաղաքացիների ձայնն ընդհանրապես լսելի չէ, իսկ երկրում տարիներ շարունակ նավթարդյունաբերության զարգացման արդյունքում աղտոտվում են շրջակա տարածքները, օդն ու ջուրը։ Աղտոտվածության բարձր մակարդակն ազդում է նաև Ադրբեջանի բնակչության կենսապայմանների վրա։ Դե, այստեղ բնապահպաններն էլ են հատուկ ծառայությունների ներկայացուցիչներ, որոնք ծառայում են ալիևների կլանին: Բայց խնդիրն այստեղ միայն իրենց ներքին խնդիրները չեն: Բանն այն է, որ Ադրբեջանը վերածվել է հանցագործ երկրի՝ բոլոր առումներով, այդ թվում՝ բնապահպանական: Ի մասնավորի՝ Արցախյան երկրորդ պատերազմի ժամանակ Ադրբեջանի զինված ուժերը ֆոսֆորային զենք օգտագործեցին ու հսկայական քանակությամբ անտառային հատված այրեցին։
Իսկ Արցախի շրջափակման պայմաններում Ադրբեջանն արցախահայության համար գազի, էլեկտրաէներգիայի ու ջրի մատակարարման խնդիր է ստեղծել, ինչը շատ վատ հետևանք է ունենում շրջակա միջավայրի վրա։ Օրինակ՝ ձմռան սառնամանիքին Ադրբեջանը խափանում էր Արցախի գազամատակարարումը, իսկ մարդիկ, չսառչելու համար, այլ ելք չունենալով, ստիպված էին լինում կտրել շրջակա ծառերը ու փայտով տաքանալ։ Այս ամենին պետք է գումարել նաև, որ Ադրբեջանի նավթարդյունաբերությունն աղտոտում է նաև տարածաշրջանի օդը ու դրանով վնաս հասցնում նաև մեր բնական միջավայրին։ 2022 թվականի Բնապահպանական գործունեության համաշխարհային ինդեքսում Ադրբեջանը աշխարհի 180 երկրների շարքում զբաղեցրել է 104-րդ տեղը։ Իսկ Հայաստանը նույն սանդղակում 56-րդն է։ Այս ցուցանիշները կոնկրետ իրողությունների մասին են վկայում։ Սակայն, ցավոք, ՀՀ իշխանությունները Ադրբեջանի բնապահպանական հանցագործությունների թեմաները տարբեր միջազգային հարթակներում չեն բարձրացնում։
Տպավորություն է, թե «խաղաղության օրակարգը» նրանց կուրացրել ու խլացրել է։ Իսկ Բաքուն անմիջապես օգտվում է այս հանգամանքից ու իրեն միջազգայնորեն դիրքավորում է որպես կանաչ էներգետիկայի ջատագով՝ ցույց տալով, թե իբր պայքարում է գլոբալ տաքացման դեմ ու էկոլոգիական միջավայրի բարելավման համար։ Ադրբեջանն անգամ մեծ նախաձեռնություններում է ներգրավվել։ Ադրբեջանական էլեկտրաէներգիան, որն իբրև թե վերականգնվող էներգիայի աղբյուրներից է ստացվելու, Սև ծովով արտահանվելու է Եվրոպա։ Իսկ որոշ եվրոպական երկրներ էլ խնդրում են Ալիևից, որ ավելացնի էլեկտրաէներգիայի արտահանումը։ Սակայն որևէ մեկը չի կարող վստահ լինել, որ նավթի ու գազի կիրառումից ստացված էլեկտրաէներգիան Ադրբեջանը չի ներկայացնի որպես վերականգնվող միջոցներից ստացված։
Ու Բաքվի լկտիությունն այն ստիճանի է հասել, որ ներդրումներ ներգրավելու համար փորձում է աշխարհին ներկայացնել, թե Արցախից բռնազավթված տարածքներում ցանկություն ունի զարգացնել վերականգնվող էներգետիկան։ Հայաստանը պետք է արդեն համապատասխան աշխատանքներ տարած լիներ, որ Ադրբեջանը դուրս մնա բնապահպանական միջազգային ծրագրերից, սակայն մերոնց անգործության պարագայում Ադրբեջանն է խոչընդոտներ ստեղծում, որ Երևանում տեղի չունենա կլիմայի խնդիրներին նվիրված համաշխարհային գագաթաժողովը և դրա անցկացման համար առաջ է քաշում տարածաշրջանի համար բնապահպանական պատուհաս դարձած Բաքվի թեկնածությունը։
ԱՐԹՈՒՐ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
