Ծանոթ ու միաժամանակ անհայտ … բերետ գլխարկ
ՖՈՏՈԲերետը կլոր, անեզր գլխարկ է: Շատերը Ֆրանսիան են համարում բերետի ծննդավայրը, սակայն այդ վարկածը լիովին ճիշտ չէ։ Վարկածներից մեկի համաձայն բերետի նախատիպը հորինել են կելտերը և օգտագործվել որպես ազգային տարազի մաս։ Կելտական ժողովուրդները գրավել են ոչ միայն ժամանակակից Ֆրանսիայի տարածքը, այլ նաև Իռլանդիան, Շոտլանդիան և Ուելսը։ Մեկ այլ վարկածի համաձայն բերետի մասին իմացել են դեռևս Հին Հունաստանում, որտեղից էլ այն փոխառվել է հռոմեական արիստոկրատիայի կողմից և ստացել իր լատիներեն անունը՝ beretino:
Միջնադարյան Եվրոպայում բերետներ հիմնականում կրում էին հոգևորականները։ Հենց նրանցից են այդ գլխարկները մտել արիստոկրատների ու ազնվականների զգեստապահարան։ Ի տարբերություն ներկայիս ժամանակակից մոդելների, հին բերետներն ունեցել են քառանկյունի տեսք։ Դա հաստատվում է հայտնի նկարիչների պատմական նկարներով և փորագրություններով, որտեղ թագավորական և տիտղոսավոր անձինք պատկերված են տարբեր գույների և ոճերի բերետներով։ Հետագայում այդ քառանկյուն բերետները դարձել են զինվորական համազգեստի մաս, իսկ հետո լայն տարածում գտել հասարակության այլ շերտերում։
15-17-րդ դարերում բերետների շատ մոդելներ Եվրոպայում նորաձևության գագաթնակետին էին: Արիստոկրատների և հարուստ մարդկանց շրջանում ընդունված էր բերետ կարել թանկարժեք գործվածքներից և դրանք զարդարել թանկարժեք քարերով, արժեքավոր փետուրներով և բարդ ասեղնագործությամբ: Բերետը շրջանագծի իր ավանդական ձև է ստացել միայն 16-րդ դարում։ Այդ նոր մոդելը հորինել են իսպանացիները։ Այնուհետև, 17-րդ դարում, կլոր բերետը ընդունվել է Իտալիայի արվեստի ներկայացուցիչների կողմից: Հետագայում հարուստ ֆլորենցիացիները սկսել են օգտագործել այն որպես անձնական ծառաների՝ պաժերի համազգեստի տարր, և բերետը սկսել է կորցնել իր ժողովրդականությունը: Այդ դարի վերջին այն օգտագործվում էր միայն որպես գլխազարդ շոտլանդական բանակի զինվորների և Պապի անձնական պահակախմբի համար։
20-րդ դարում բերետը սկսել է ակտիվորեն օգտագործվել որպես զինված ուժերի համազգեստի մաս: Առաջին անգամ կլոր բերետներ օգտագործել է բրիտանական զրահատանկային զորքերի անձնակազմը։ Դա պայմանավորված էր նրանով, որ անհարմար էր տանկի մեջ կոշտ գլխարկով կամ սաղավարտով նստել։ 1940 թվականին սև բերետը դարձել է եվրոպական դաշինքի զրահապատ ստորաբաժանումների խորհրդանիշը։ Եվրոպայից այն տարածվել է Ամերիկա։
Քաղաքացիական բնակչության շրջանում բերետի նորաձևությունը վերսկսվել է միայն 1960-ական թվականներին։ Այն դարձել է սեռական հեղափոխության խորհրդանիշ՝ մինի կիսաշրջազգեստի հետ մեկտեղ։ Որպես գլխարկ այն ընտրել են բոմոնդի և ստեղծագործական մասնագիտությունների ներկայացուցիչները։ Խորհրդային Միությունում բերետը օգտագործվում էր ավելի գործնական նպատակներով՝ որպես բանվորական արտահագուստի տարր արդյունաբերական ձեռնարկություններում և հոսքագծերում:
Բերետը կապված է շատ հայտնի մարդկանց հետ։ Դրա երկրպագուներն էին Հարմենս Ռեմբրանդը և Օգյուստ Ռոդենը, Էռնեստո Չե Գևարան և Բոբ Մարլին։ Ժամանակակից հոլիվուդյան աստղերն ու համաշխարհային պոդիումներն օգտագործում են դրանք իրենց կերպարներում։ Հազվադեպ չէ տեսնել, որ Անգլիայի թագավորական ընտանիքի անդամները դրանք կրում են հանրության առաջ:
Բերետները ժամանակ առ ժամանակ դառնում են հայտնի դիզայներների հավաքածուների հիմքը։ Մինչ օրս այն մնում է աքսեսուար մոլի նորաձևության համար՝ միաժամանակ լինելով աշխարհի շատ երկրների զինված ուժերի համազգեստի մաս: Չնայած ամեն ինչին, բերետները մշտապես են արդիական դառնում իրենց ժամանակի համար։
Կ. Խաչիկյան