Սաուդյան Արաբիայի հետ հարաբերությունների հաստատման ակորդները․ «Փաստ»
ՄԱՄՈՒԼԻ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ
«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Հայաստանի ու Սաուդյան Արաբիայի միջև դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատվեցին վերջերս, սակայն ժամանակի ընթացքում Երևանի և Էր-Ռիադի միջև փոխառնչություններ եղել են, այսինքն՝ հարաբերությունները զրոյական կամ թշնամական բնույթ չեն կրել, նույնիսկ բարձր մակարդակի այցեր են տեղի ունեցել։ Օրինակ՝ 2021 թվականին ՀՀ նախագահն առաջին անգամ այցելեց Սաուդյան Արաբիա։ Սաուդյան Արաբիայի հետ մեր հարաբերությունները շատ կարևոր են, քանի որ այն իսլամական աշխարհում առանցքային դերակատարություն ունեցող երկիր է։ Եվ պատահական չէ, որ Էր-Ռիադը ձգտում է իսլամական աշխարհում առաջնորդողի դերակատարություն ստանձնել, և այս հարցում ինչ-որ առումով մրցակցում է նաև Թուրքիայի հետ, որը ձգտում է իսլամական աշխարհում հեգեմոնի կարգավիճակ ձեռք բերել։
Պատահական չէ, որ 2018 թվականին Ստամբուլում սաուդացի ընդդիմադիր լրագրող Ջամալ Խաշոգջիի սպանության արդյունքում Թուրքիայի ու Սաուդյան Արաբիայի հարաբերությունները մեծապես լարվեցին։ Եվ սաուդական իշխանությունները նույնիսկ արգելեցին թուրքական ապրանքների ներմուծումն իրենց երկիր, ինչի արդյունքում թուրքական արտահանումը էականորեն տուժեց։ Եվ հիմա Թուրքիան, հաշվի առնելով լիրայի արժեզրկման բարձր տեմպերը, ներդրումներ բերելու նպատակով ձգտում է բարելավել հարաբերությունները Սաուդյան Արաբիայի հետ։ Դրա արդյունքում է, որ Սաուդյան Արաբիան համաձայնել է 5 մլրդ դոլար գումարի ավանդ ներդնել Թուրքիայի կենտրոնական բանկում։ Թուրքիան ձգտում է դառնալ նաև Սաուդյան Արաբիային սպառազինություններ մատակարարող երկրներից մեկը։
Մի քանի ամիս առաջ անօդաչու թռչող սարքեր արտահանող թուրքական «Baykar Technology» ընկերությունը երկու միլիարդ դոլարի պայմանագիր կնքեց Սաուդյան Արաբիայի պաշտպանության նախարարության հետ՝ տեխնոլոգիաներ փոխանցելու և իր առաջադեմ «Akinci» անօդաչու թռչող սարքերը համատեղ արտադրելու համար: Չնայած Անկարան ու Էր-Ռիադը փորձում են համագործակցել որոշ ուղղություններով, սակայն իսլամական աշխարհում թելադրող դիրքերից հանդես գալու հարցում երկու երկրների շահերը բախվում են։ Մյուս կողմից էլ՝ Հայաստանին ձեռնտու է, որ Սաուդյան Արաբիայի ու Իրանի հարաբերությունները Չինաստանի միջնորդությամբ կարգավորվեցին, քանի որ Իրանը ևս դրական տրամադրված կլինի մեր երկրի ու Սաուդյան Արաբիայի միջև դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման հարցում։ Ու, ընդհանրապես, կարևոր է մեր հարաբերությունները մահմեդական աշխարհի առանցքային երկրի հետ, քանի որ Ադրբեջանը փորձում է Արցախի հարցին ու Հայաստանի հետ իր հակամարտությանը կրոնական ենթատեքստ տալ։
Բաքուն, օգտագործելով Իսլամական համագործակցության կազմակերպության հարթակը, քայլեր է ձեռնարկում հակահայկական բանաձևեր անցկացնելու հարցում։ Ավելին, Արցախի հայկական մշակութային և կրոնական ժառանգությունը ոչնչացնելով հանդերձ՝ Ադրբեջանը ջանքեր է գործադրում իսլամական պետություններին համոզելու համար, թե իբր Հայաստանը ոչնչացնում է մահմեդական հուշարձանները։ Ուստի, կարևոր իսլամական երկրների միջոցով կարելի է թույլ չտալ, որ Ադրբեջանն առաջ մղի կեղծիքների վրա հիմնված իր քաղաքականությունը։ Մյուս կողմից էլ՝ Սաուդյան Արաբիան ահռելի էներգետիկ ռեսուրսներ ու ֆինանսական հնարավորություններ ունեցող երկիր է, և կարելի է քայլեր ձեռնարկել դեպի Հայաստան ներդրումներ բերելու համար։ Այսինքն, հնարավորություններ կան մշակել այնպիսի նախագծեր, որոնցում Սաուդյան Արաբիան շահագրգռված կլինի գումարներ ներդնելու համար։ Մյուս կողմից էլ՝ այդ երկիրն ահռելի պահանջարկ ունեցող շուկա ունի։
Ըստ այդմ, կարելի է մտածել նաև այդ շուկա մուտք գործելու ուղղությամբ՝ մանավանդ որ այդ երկրում մթերքի մեծ պահանջարկ կա։ Իսկ Հայաստանը գյուղմթերքի արտադրությանը զարկ տալու և իրացնելու խնդիր ունի։ Բացի այդ, կարելի է նաև զբոսաշրջային մեծ հոսքեր բերել Հայաստան, քանի որ Հայաստանի մշակութային ժառանգությունը կարող է հետաքրքրել սաուդցի արաբներին։ Ուշագրավ է, որ Սաուդյան Արաբիան վերջին տարիներին մեծ ուշադրություն է դարձնում տեխնոլոգիական զարգացմանը, նորարարություններին ու սմարթ քաղաքների կառուցման միջավայրին, որպեսզի իր տնտեսությունը միայն էներգակիրների արտահանումից կախվածության մեջ չընկնի։ Ու կարելի է համագործակցության հիմքեր ստեղծել նաև տեխնոլոգիական ոլորտի զարգացման համար և քայլեր ձեռնարկել փորձի փոխանակման ուղղությամբ։
ԱՐՏԱԿ ԳԱԼՍՏՅԱՆ
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
