Ծանոթ ու միաժամանակ անհայտ … առագաստանավային սպորտ
ՖՈՏՈ
Աշխարհում կան բազմաթիվ ջրային սպորտաձևեր: Նրանց մեջ առանձնանում է առագաստանավային սպորտը, քանի որ առագաստների տակ գտնվող նավերի ջրային մակերևույթով սահելը քչերին է անտարբեր թողնում: Բայց ի՞նչ գիտեն մարդիկ այդ սպորտաձևի ծագման պատմության մասին:
Առագաստանավային սպորտը այնպիսի սպորտային նավերի, սովորաբար շխունաների մրցակցություն է, որոնք օգտագործում են առագաստանավային սարքավորումներ: Այս մարզաձևը ծագել և սկսել է զարգանալ այն երկրներում, որտեղ դրան նպաստել է երկրի աշխարհագրական դիրքը։ Դրանք հիմնականում այնպիսի եվրոպական երկրներն են, ինչպիսիք են Անգլիան և Հոլանդիան: Հենց հոլանդացիներն են 17-րդ դարում սկսել օգտագործել փոքր առագաստանավակներ ոչ միայն աշխատանքի, այլ նաև հանգստի համար: Յախտինգ տերմինը հայտնվել է 16-րդ դարի վերջին և հոլանդերենից թարգմանաբար նշանակում է նավարկել, հետապնդել։ Անգլիական թագավոր Չարլզ II-ը Հոլանդիայում ծանոթացել է հանգստի այդ տեսակին, որտեղից էլ նա իրեն նվիրած առագաստանավն է տարել Մառախլապատ Ալբիոն:
1662 թվականն է համարվում առագաստանավային սպորտի ծննդյան տարեթիվը: Հենց այդ ժամանակ Վուլվիչ քաղաքում՝ Մառախլապատ Ալբիոնում, պատմության մեջ առաջին անգամ մրցավազք է անցկացվել միապետ Չարլզ II-ի առագաստանավի և մի հոլանդական շխունայի մասնակցությամբ։ Բրիտանացիները հաղթել են։ Դրանից հետո առագաստանավային մրցումներ սկսել են կանոնավոր կերպով անցկացվել նախ Մեծ Բրիտանիայում, այնուհետև Հին աշխարհի այն այլ երկրներում, որոնք ելք ունեն դեպի ծով։
Ընդհանրապես ընդունված է, որ առաջին առագաստանավային ակումբը նույնպես հայտնվել է Անգլիայում 1720 թվականին։ Հետագայում նմանատիպ ակումբներ սկսել են հայտնվել ամբողջ աշխարհում, 1811 թվականին ամերիկյան Նյու Յորքում, 1832 թվականին շվեդական Ստոկհոլմում, 1835 թվականին գերմանական Բեռլինում։ Ռուսական կայսրությունում առաջին առագաստանավային ակումբը բացվել է 1846 թվականին։ Մինչև 19-րդ դարի վերջը եվրոպական մայրցամաքում գործում էր մոտ երկու հարյուր առագաստանավային ակումբ։ Առագաստանավը դարձել էր հանրաճանաչ ժամանց, որը նպաստում էր պրոֆեսիոնալ առագաստանավերի թվի աճին: Ի սկզբանե կապված առագաստանավերի պահպանման վրա զգալի ֆինանսական միջոցներ ծախսելու անհրաժեշտության հետ այն հասանելի է եղել միայն արիստոկրատներին: Սակայն այն աստիճանաբար լայն տարածում է գտել ու դարձել ավելի մատչելի։
Առագաստանավային սպորտը ներառվել է Օլիմպիական խաղերի ծրագրում 1900 թվականին։ Օլիմպիական առագաստանավային մրցաշարը բաղկացած է 11 դիսցիպլիններից առագաստանավերի 9 դասերում։ Յուրաքանչյուր դասում մասնակից երկիրն իրավունք ունի ներկայացված լինել միայն մեկ առագաստանավով: Թիմը կազմված է 18 անդամից, որոնցից 4-ը պահեստային մարզիկներ են։
1907 թվականին ստեղծվել է Առագաստանավային սպորտի միջազգային միությունը, իսկ 1996 թվականին այն վերանվանվել է Առագաստանավային սպորտի միջազգային ֆեդերացիայի։ Այն ներառում է 121 ազգային ֆեդերացիաներ։ 1960-70-ական թվականներին անցկացվել են մի քանի խոշոր մրցաշարեր, ինչը մեծ նշանակություն է ունեցել այդ մարզաձևն ամբողջ աշխարհում հանրահռչակելու համար: Այսօր ԱՄՆ-ի, Մեծ Բրիտանիայի, սկանդինավյան երկրների, Իտալիայի, Արգենտինայի, Ավստրալիայի և Ֆրանսիայի մարզիկներն են իրավամբ համարվում համաշխարհային առագաստանավային սպորտի առաջատար երկրները։
Կ. Խաչիկյան
