Ծանոթ ու միաժամանակ անհայտ… գրիլ

Գրիլը շարժական կամ ոչ շարժական սարք է, որը նախատեսված է կերակուր, մասնավորապես միս պատրաստելու համար: Մարդկությունը սկսել է կրակի վրա միս պատրաստել ամենահին ժամանակներից: Գրիլի առաջին նախատիպ կարելի է համարել մ.թ.ա. 11-րդ դարին վերաբերվող ամենապարզ ցանցը: 3-րդ դարում Չինաստանում հայտնվել է հատուկ կամադո վառարան: Անգլիայում միջնադարում միս խորովելու համար օգտագործել են այսպես կոչված շնային պտտանիվներ:

Դրանք օգտագործվել են ինչպես ամրոցներում, այնպես էլ սովորական պանդոկներում: Խոհանոցում սովորաբար երկու շուն է հերթով աշխատել: Նրանք պտտեցրել են հատուկ անիվը, որն էլ իր հերթին պտտել է շամփուրը, որի վրա խոշոր մսակտորներ են եղել: Այդ պարզ մեխանիզմի շնորհիվ մսի խոշոր կտորները հնարավոր է եղել հավասարաչափ խորովել: Խոհանոցի համար շներ օգտագործվել են հիմնականում Անգլիայում և Ֆրանսիայում մինչև 20-րդ դարի սկիզբը: Իսկ 18-րդ դարում մանղալն է տարածում գտել ամբողջ աշխարհում: Դրա շնորհիվ հայտնվել է նրբաճաշակ ուտեստ՝ խոզի միս, որը խորովվում է բաց կրակի վրա  մի քանի ժամ: 1897 թվականից սովորական փայտի փոխարեն սկսել են օգտագործել  փայտածուխ, իսկ 1921 թվականից Հենրի Ֆորդի ընկերությունը սկսել է փայտի թափոններից խորովածի համար փայտածուխի բրիկետներ պատրաստել: ԱՄՆ-ում սննդի բացօդյա պատրաստման բում է արձանագրվել 1940-ականների կեսերից: Մանղալ սկսել են օգտագործել ամենուր: Նշենք, որ այդ բոլոր մանղալները եղել են աղյուսից, ֆիքսված նույն տեղում, իսկ վատ եղանակը, անձրևը, քամին խանգարել են որակյալ խորովածի  պատրաստմանը, և միսը վառելու, հում մնալու կամ չափազանց չորացրած ստանալու հավանակությունը շատ մեծ է եղել:1952 թվականին եռակցող Ջորջ Սթիվենը Չիկագոյից բարելավել է մանղալն այն դարձնելով ավելի հարմար և գործնական:

Ասում են, որ Սթիվենն իր առաջին գրիլը ստեղծել է մետաղական ծովային բույից՝ այն երկու մասի բաժանելով և հետո դրան ոտքեր եռակցելով: Այդ գրիլը նման է եղել մետաղյա գմբեթավոր վառարանի, որը վերևում փակվում էր ամուր կափարիչով՝ ուտեստի բույրը պահպանելու և ջերմությունը հավասարապես բաշխելու համար: Սթիվի ընկերներին և ծանոթներին դուր է եկել այդ մանղալը, և նա սկսել է պատվերներ ստանալ դրա պատրաստման համար: Այսպես հայտնվել է առաջին գրիլը: Որոշ ժամանակ անց պարզ է դարձել, որ հասարակության կարիքները բավարարելու համար անհրաժեշտ է սկսել գրիլների զանգվածային արտադրություն: Ժամանակի ընթացքում տարբեր բարելավումներ են մտցվել, ավելացվել են նոր հարմարանքներ և սկսվել է գրիլների  զանգվածային արտադրություն: Գրիլի հետագա զարգացման ժամանակ աշխատանքը բարելավելու համար օգտագործվել են նոր տեխնոլոգիաներ և նյութեր: 1985 թվականին հայտնվել են գազային գրիլներ, որի շնորհիվ ավելացել է գրիլի վրա պատրաստվող ուտեստների տեսականին։ Բիլլ Բեստը 1980-ականներին հորինում է գրիլի ինֆրակարմիր այրիչը: Նման գրիլներ սկսել են լայնորեն օգտագործել ռեստորաններում: Պարզվել է, որ նման սարքի վրա միսը ստացվում  է հյութեղ և խրթխրթան կեղևով: Գրիլը հիմա էլ շարունակվում է բարելավվել, այն դառնում է ավելի հարմարավետ, ավելի պարզ օգտագործման տեսակետից: Դրանք դարձել են ոչ կոնտակտային և կոնտակտային, էլեկտրական և գազային, բայց ամենատարածվածը դեռ փայտածուխային գրիլներն են: 2012 թվականին ֆինն դիզայներները ստեղծել են 22×18 սմ չափերի փոքրիկ գրիլ, որն օպտիմալ է խոշոր քաղաքներում օգտագործման համար: Ներկայումս գրիլներ առկա են ինչպես ռեստորանների խոհանոցներում, այնպես էլ հասարակ քաղաքացիների տներում:

Կ․ Խաչիկյան