Русский
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆ ՄՇԱԿՈՒՅԹ ՍՊՈՐՏ ՄԱՄՈՒԼԻ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՖՈՏՈ ՎԻԴԵՈ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԱՄԵՆԱԸՆԹԵՐՑՎԱԾ ԻՐԱՎՈՒՆՔ


Ծանոթ ու միաժամանակ անհայտ … եզդիներ

ՖՈՏՈ

Կա ընդհանուր կարծիք, որ եզդիները հայ բնակչության մի խումբ են։ Բայց դա այդպես չէ։ Ընդհանրապես, եզդիների մասին շատ քիչ բան է հայտնի, նրանք համարվում են ամենափակ ու առեղծվածային էթնիկ համայնքներից մեկը։ Մեծ Պուշկինը հետաքրքրված է եղել եզդիներով, և եզդի շեյխի հետ շփվելուց հետո  գրել է «Ակնարկ եզդիական աղանդի մասին», որը տեղադրել է «Ճանապարհորդություն Արզրում»-ի վաղ հրատարակություններից մեկում։

Իսկ ընդհանրապես ովքե՞ր են եզդիները։ Եզդիները (ինքնանվանումը քրդերեն Êzîdî, էզիդի), Միջին Արևելքի իրանալեզու ժողովուրդ են, լեզուն էզդիկին է (քրդերենի քուրմանջի բարբառ)։ Նրանք որպես անկախ էթնո-դավանական համայնք ձևավորվել են Հյուսիսային Իրաքում մոտավորապես 8-9-րդ դարերում։ Եզդիների գլխավոր սրբավայրը Մոսուլից 40 կմ հյուսիս Լալեշում գտնվող Շեյխ Ադիի դամբարան տաճարն է։ Եզդիները արևապաշտներ են, ամեն առավոտ նրանք օգնություն են խնդրում արևից: Ինչ վերաբերում է ավանդական մշակույթին, ապա եզդիները ձուկ, կաղամբ և դդում չեն ուտում, իսկ միս շատ են սիրում, թեև խոզի միս էլ չեն ուտում։ Բաղնիք այցելելիս օճառ չեն օգտագործում, որպեսզի չաղտոտեն ջուրը։ Ապրում են Թուրքիայում, Իրաքում (գլխավորոպես՝ Մոսուլի և Սինջարի շրջաններում), Սիրիայում, Հայաստանում, Վրաստանում, Ռուսաստանում, Գերմանիայում, Ֆրանսիայում, Կանադայում, Ամերիկայում և մի շարք այլ երկրներում։ Ոչ ստույգ տվյալներով եզդիների թիվը աշխարհում հասնում է մինչև 3 միլիոնի։

Եվ ընդհանրապես, եզդիները հայեր չեն, ինչպես կարծում են ոմանք, նրանք իրականում քրդերի այն խումբն են, ովքեր դավանում են եզդիականություն։ Եզիդիզմը բարդ կերպով համատեղում է քրիստոնեությունը, զրադաշտականությունը, հուդայականությունը և նույնիսկ իսլամի տարրերը: Եզդիների կրոնը հիմնված է բանավոր ավանդույթի վրա, չնայած նրանք ունեն երկու սուրբ գիրք՝ Քեթեբե Ջիլվեն (Գիրք Հայտնություն) և Մասխաֆե Ռաշը (Սև գիրք): Եզդիներն ասում են, որ վերջին հազարամյակում զենքը ձեռքներին են կռվել իրենց կրոնը պահպանելու համար: Նշենք նաև, որ եզդիները ամենափակ խմբերից են. ոչ եզդիների հետ ամուսնություններն արգելված են, եզդի չի կարելի դառնալ, պետք է ծնվել։

Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ եզդիները կռվել են Օսմանյան կայսրության դեմ Ռուսական կայսրության կողմից, ուստի գաղթել են նաև Ռուսաստան։ Նրանք ամենուր զբաղվում են նրանով ինչին սովոր են՝ անասնապահություն, հողագործություն ու առևտուր: Հետխորհրդային տարածքում եզդիները սովորաբար ներկայանում են որպես հայ, քանի որ մարդկանց ճնշող մեծամասնությունը գաղափար չունի եզդիների մասին։ Ռուսաստանում եզդիները համարվում էին քրդերի հատուկ էթնո-դավանական խումբ, սակայն արդեն 2002 թվականի մարդահամարի ժամանակ նրանց առաջին անգամ սկսել են առանձին հաշվել։ Բայց պետք է հաշվի առնել նաև այն փաստը, որ որոշ ժամանակակից եզդիներ իրենց քուրդ են համարում։ Այդ երևույթի պատճառները բավականին կոնկրետ են, բայց ընդհանուր առմամբ հասկանալի, դա փակ համայնքը լքելու և այն համայնքներին միանալու ցանկությունն է, որոնք բաց են ազգամիջյան ամուսնությունների համար, ինչպես նաև այն պատճառով, որ ժամանակակից եզդիները ավելի քիչ են  հավատարիմ խիստ կրոնական արգելքներին: Եզդիների ավանդույթները մեզ համար անսովոր հավատալիքների, ծեսերի և սկզբունքների աշխարհ են: Նրանք կարող են կոպիտ թվալ, բայց այդ մարդկանց բնորոշ է լավ բնավորությունը և հարգանքը այլ մարդկանց նկատմամբ: Սակայն ժամանակն իրենն է անում՝ ավանդույթների հետ մեկտեղ հայտնվում են նորարարություններ։ Այսպիսով, եզդու տանը միշտ պատկերված է սիրամարգ. եզդիները այն համարում են հրեշտակի նման մի բան։ Բայց միևնույն ժամանակ հաճախ կարելի է սիրամարգի պատկերի կողքին տեսնել այլ սրբերի նկարներ, ոմանք անգամ եկեղեցի են գնում: Սննդի արգելքները նույնպես աստիճանաբար անցյալ են դառնում։ Այսօր կարելի է հանդիպել եզդիների, ովքեր ուտում են ձկան ուտեստներ և սալաթ, որը նախկինում նույնացվում էր կաղամբի հետ և, բնականաբար, չէր ուտվում։

Կ. Խաչիկյան

Historical Dates ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ
Букеровскую премию получила Саманта Харви за роман «Орбита» Задержанные накануне трое сотрудников администрации района Кентрон арестованы Образовательная поездка в Дубай: эксклюзивное предложение Фонда «Музыка во имя будущего»Захарова поставила на место «дошедшего до безумства» немецкого журналиста СВР Армении ограничилась общими словами по поводу инцидента с послом РА в ЕС Армения получила приглашение на COP29 и могла бы участвовать в этом мероприятии — Хикмет Гаджиев Чехия передала Армении мощи святого ВарфоломеяФК «Спартак» обсуждает приглашение Мовсесьяна на пост спортивного директора На месте ресторана «Кактус» Нарек Налбандян открыл супермаркет: «Паст»Ближневосточная Академия классической музыки совместно с Фондом «Музыка во имя будущего» представляют уникальную возможность для образовательных путешествийСтипендиат Фонда «Музыка во имя будущего» Эдуард Даян -лауреат первой премии Международного конкурса имени Арама ХачатурянаПочему Никол Пашинян не заинтересован в освобождении пленных и насильственно похищенных людей? «Паст» Молодой армянский писатель Джейк Крикори презентует свою первую книгу в Barnes & Noble В Пасадене состоится концерт «Дудук. Голос армянской души» Юная армянская фигуристка Марина Геворгян победила на международном турнире в Болгарии Депутат парламента Армении: Нервные судороги Алиева не случайны Курс биткоина обновил исторический максиму Беспрецедентное влияние: Более 90% поддержанных ANCA кандидатов прошли в Конгресс США Крупный пожар в селе Джрарат: в сгоревшем доме обнаружено тело Секретарь Совета безопасности Армении отправится в Вильнюс Армении выделен новый грант в 38 млн. евро Самбист из Армавира Альберт Бадаянц стал победителем Первенства России по самбо В Армении применена тарифная квота к отдельным видам сельскохозяйственной продукции Все танцы студии армянского танца «Назани» Кисловодска стали лауреатами фестиваля «Мир талантов» Кубанский спортсмен Роберт Антонян вошел в тройку лучших на ЧМ по брейкингу Песков сообщил, что Путин не планирует разговор с Байденом Перейдет ли Южный Кавказ под контроль РФ в результате нового разделения зон влияния? «Паст»Региональная торговая «диверсификация» и реальная картина: «Паст»Непревзойденный цинизм: «Паст»Brent подорожала до $75,17 за баррель Атташе: «Верхний Ларс» закрылся для большегрузов Впечатляющее выступление молодой армянской виолончелистки в Национальном оперном театре Китая: «Паст»Трамп уступает Харрис 4% в финальном опросе PBS News Более 50 депутатов ЕП призвали Баку накануне COP29 освободить всех армянских пленных и заложников ААЦ отмечает День памяти Свв. епископа Акипсимоса, священника Иосифа, дьякона Аифалы и свидетеля Платона Србуи Галян назначена министром юстиции Армении Нам не нужно искать политическую «крышу»: Директор «Спайки» прокомментировал распространяемые слухи: «Паст»В Китае стартовал Международный молодежный конкурс имени Хачатуряна с выступлением виолончелистки фонда «Музыка во имя будущего» Мари АкопянСотрудники МККК посетили удерживаемых в Баку армянских заключенных Армения станет участником Международного турнира по греко-римской борьбе «Сила традиций» Экспозиция скульптур Вардкеса Авакяна представлена в Театре драмы им. Наума Орлова в Челябинске «Шедевр от Сперцяна»: армянский футболист забил третий гол в матче против «Оренбурга» со штрафного Комитет госдоходов: Налоговые доходы в Армении в январе-сентябре 2024 года выросли почти на 7% Эрдоган назвал агрессию Израиля в Газе одним из самых жестоких геноцидов столетия Погода в Армении «Росатом» провел в Ереване семинар, посвященный технологическим возможностям по сооружению АЭС в Армении и вовлечению местных поставщиков в проектОбщественно-политическое собрание «третьей силы» прошло в условиях строгой конфиденциальности Британское издание Harpers Wine & Spirit опубликовало статью «Армения: восходящая звезда Кавказа?» Соединенные Штаты похвалили Армению и Азербайджан В калифорнийском городе Ирвайн будет установлен памятник, посвященный памяти жертв Геноцида армян
Самое популярное