Русский
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆ ՄՇԱԿՈՒՅԹ ՍՊՈՐՏ ՄԱՄՈՒԼԻ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՖՈՏՈ ՎԻԴԵՈ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԱՄԵՆԱԸՆԹԵՐՑՎԱԾ ԻՐԱՎՈՒՆՔ


Ծանոթ ու միաժամանակ անհայտ … եզդիներ

ՖՈՏՈ

Կա ընդհանուր կարծիք, որ եզդիները հայ բնակչության մի խումբ են։ Բայց դա այդպես չէ։ Ընդհանրապես, եզդիների մասին շատ քիչ բան է հայտնի, նրանք համարվում են ամենափակ ու առեղծվածային էթնիկ համայնքներից մեկը։ Մեծ Պուշկինը հետաքրքրված է եղել եզդիներով, և եզդի շեյխի հետ շփվելուց հետո  գրել է «Ակնարկ եզդիական աղանդի մասին», որը տեղադրել է «Ճանապարհորդություն Արզրում»-ի վաղ հրատարակություններից մեկում։

Իսկ ընդհանրապես ովքե՞ր են եզդիները։ Եզդիները (ինքնանվանումը քրդերեն Êzîdî, էզիդի), Միջին Արևելքի իրանալեզու ժողովուրդ են, լեզուն էզդիկին է (քրդերենի քուրմանջի բարբառ)։ Նրանք որպես անկախ էթնո-դավանական համայնք ձևավորվել են Հյուսիսային Իրաքում մոտավորապես 8-9-րդ դարերում։ Եզդիների գլխավոր սրբավայրը Մոսուլից 40 կմ հյուսիս Լալեշում գտնվող Շեյխ Ադիի դամբարան տաճարն է։ Եզդիները արևապաշտներ են, ամեն առավոտ նրանք օգնություն են խնդրում արևից: Ինչ վերաբերում է ավանդական մշակույթին, ապա եզդիները ձուկ, կաղամբ և դդում չեն ուտում, իսկ միս շատ են սիրում, թեև խոզի միս էլ չեն ուտում։ Բաղնիք այցելելիս օճառ չեն օգտագործում, որպեսզի չաղտոտեն ջուրը։ Ապրում են Թուրքիայում, Իրաքում (գլխավորոպես՝ Մոսուլի և Սինջարի շրջաններում), Սիրիայում, Հայաստանում, Վրաստանում, Ռուսաստանում, Գերմանիայում, Ֆրանսիայում, Կանադայում, Ամերիկայում և մի շարք այլ երկրներում։ Ոչ ստույգ տվյալներով եզդիների թիվը աշխարհում հասնում է մինչև 3 միլիոնի։

Եվ ընդհանրապես, եզդիները հայեր չեն, ինչպես կարծում են ոմանք, նրանք իրականում քրդերի այն խումբն են, ովքեր դավանում են եզդիականություն։ Եզիդիզմը բարդ կերպով համատեղում է քրիստոնեությունը, զրադաշտականությունը, հուդայականությունը և նույնիսկ իսլամի տարրերը: Եզդիների կրոնը հիմնված է բանավոր ավանդույթի վրա, չնայած նրանք ունեն երկու սուրբ գիրք՝ Քեթեբե Ջիլվեն (Գիրք Հայտնություն) և Մասխաֆե Ռաշը (Սև գիրք): Եզդիներն ասում են, որ վերջին հազարամյակում զենքը ձեռքներին են կռվել իրենց կրոնը պահպանելու համար: Նշենք նաև, որ եզդիները ամենափակ խմբերից են. ոչ եզդիների հետ ամուսնություններն արգելված են, եզդի չի կարելի դառնալ, պետք է ծնվել։

Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ եզդիները կռվել են Օսմանյան կայսրության դեմ Ռուսական կայսրության կողմից, ուստի գաղթել են նաև Ռուսաստան։ Նրանք ամենուր զբաղվում են նրանով ինչին սովոր են՝ անասնապահություն, հողագործություն ու առևտուր: Հետխորհրդային տարածքում եզդիները սովորաբար ներկայանում են որպես հայ, քանի որ մարդկանց ճնշող մեծամասնությունը գաղափար չունի եզդիների մասին։ Ռուսաստանում եզդիները համարվում էին քրդերի հատուկ էթնո-դավանական խումբ, սակայն արդեն 2002 թվականի մարդահամարի ժամանակ նրանց առաջին անգամ սկսել են առանձին հաշվել։ Բայց պետք է հաշվի առնել նաև այն փաստը, որ որոշ ժամանակակից եզդիներ իրենց քուրդ են համարում։ Այդ երևույթի պատճառները բավականին կոնկրետ են, բայց ընդհանուր առմամբ հասկանալի, դա փակ համայնքը լքելու և այն համայնքներին միանալու ցանկությունն է, որոնք բաց են ազգամիջյան ամուսնությունների համար, ինչպես նաև այն պատճառով, որ ժամանակակից եզդիները ավելի քիչ են  հավատարիմ խիստ կրոնական արգելքներին: Եզդիների ավանդույթները մեզ համար անսովոր հավատալիքների, ծեսերի և սկզբունքների աշխարհ են: Նրանք կարող են կոպիտ թվալ, բայց այդ մարդկանց բնորոշ է լավ բնավորությունը և հարգանքը այլ մարդկանց նկատմամբ: Սակայն ժամանակն իրենն է անում՝ ավանդույթների հետ մեկտեղ հայտնվում են նորարարություններ։ Այսպիսով, եզդու տանը միշտ պատկերված է սիրամարգ. եզդիները այն համարում են հրեշտակի նման մի բան։ Բայց միևնույն ժամանակ հաճախ կարելի է սիրամարգի պատկերի կողքին տեսնել այլ սրբերի նկարներ, ոմանք անգամ եկեղեցի են գնում: Սննդի արգելքները նույնպես աստիճանաբար անցյալ են դառնում։ Այսօր կարելի է հանդիպել եզդիների, ովքեր ուտում են ձկան ուտեստներ և սալաթ, որը նախկինում նույնացվում էր կաղամբի հետ և, բնականաբար, չէր ուտվում։

Կ. Խաչիկյան

Historical Dates ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ
Кто станет депутатом? «Паст»Очередная «шустрость» свалить на других собственные ошибки: «Паст»Даст ли ход «папкам», или удовлетворится увольнением? «Паст»В списке основных налогоплательщиков также есть грузоперевозчики: «Паст»Уголовное преследование в отношении предпринимателей продолжается: «Паст»Ожидать эскалации нужно всегда: Алексей АнпилоговАрмения – лидер среди стран СНГ по дороговизне услуг заведений общепитаМИД Армении прокомментировал заявление посла США в Баку об управлении трансграничными водными ресурсамиСтоимость биткойна приближается к 100 тыс. долларовКурс доллара к рублю в ходе торгов впервые с марта 2022 года превысил 103 рубляБельгийские политики и парламентарии направили заявление правительствам Азербайджана и БельгииМы призываем Азербайджан и Армению не упустить эту историческую возможность: Хакан ФиданАрмянские борцы завоевали одну серебряную и две бронзовые медали на Чемпионате мира по борьбе среди военнослужащихРоссия впервые нанесла удар по военному объекту Украины новейшей баллистической ракетой «Орешник» с гиперзвуковой боевой частьюЮнибанк первым в Армении выпустил субординированные облигацииВ Армении сократят помощь для арцахских беженцевАрмянский предприниматель строит новую канатную дорогу на горной вершине КрымаОванес Чрагян из города Армавир стал победителем Первенства мира по универсальному боюПалата депутатов Люксембурга потребовала от Баку немедленного освобождения незаконно заключенных лицАвантюризм кадровых движений: «Паст»Нынешняя власть Армении - факелоносец антиармянской повестки дня: «Паст»Как собираются лишить эту власть возможности получить мандат в будущем? «Паст»«В стране существует большая коррупция, во главе которой стоит Никол Пашинян»: «Паст»Примечательное предложение: физические лица могут получить грант в размере 1 миллиона, а общественные организации – в размере 3 миллионов российских рублей: «Паст»Концерт к 155-летию со дня рождения Комитаса прошел в Краснодарской филармонии им. ПономаренкоНС Армении ратифицировал соглашение о свободной торговле между ЕАЭС и ИраномЕС направит в Грузию "политическую миссию"Арпине Саркисян будет назначена главой МВД РАКомпания Ucom запустила сеть 5G в еще 11 городахЧЕ: Результаты армянских шахматистовГубернатор Армавирской области Давид Худатян будет назначен министром территориального управления и инфраструктур Комитет госдоходов: В Армении установлены случаи не регистрации наемных работников Армянские фехтовальщики завоевали 4 медали на международном турнире в Тбилиси Заместитель мэра Еревана: Главную елку страны украсим прошлогодними ветками и игрушками Арпине Саркисян назначена министром внутренних дел Армении Азербайджанцы стали настоящей головной болью в России։ «Паст» Принесет ли Армении какую-либо пользу членство в Римском статуте? «Паст» Скажешь, чтобы и он написал заявление: «Вотсапские увольнения» будут продолжительными: «Паст» Эксклюзивная платформа для сферы туризма: «Паст» Находясь ниже плинтуса говорят о «плинтусном» рейтинге: «Паст»Погода в Армении На заседании Совета старейшин Еревана приняты льготы по новым транспортным тарифам Отставки глав КГД, СК и АК Армении приняты Трамп определился с кандидатом в министры транспорта Навстречу мечте: эксклюзивное предложение фонда «Музыка во имя будущего» для музыкантов и преподавателейТрамп назначил 27-летнюю Кэролайн Ливитт пресс-секретарем Белого дома Автодороги на территории Армении проходимы Президент Украины назвал телефонный разговор Шольца и Путина «ящиком Пандоры» Убийство в Ереване: погибший недавно прибыл в Армению из Франции Футбольные фанаты требуют отставки главы ФФА Меликбекяна
Самое популярное