Русский
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆ ՄՇԱԿՈՒՅԹ ՍՊՈՐՏ ՄԱՄՈՒԼԻ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՖՈՏՈ ՎԻԴԵՈ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԱՄԵՆԱԸՆԹԵՐՑՎԱԾ ԻՐԱՎՈՒՆՔ


Պրագմատիզմը՝ նոր աշխարհակարգի խաղի կանոնների պայմաններում. «Փաստ»

ՄԱՄՈՒԼԻ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

Վաղուց նորություն չէ, որ ամբողջովին նոր աշխարհակարգ է ձևավորվում, որտեղ հին խաղի կանոններն այլևս չեն աշխատելու։ Դրա համար պետք է ունենալ իրադարձությունների նկատմամբ նորովի մոտեցում՝ հասկանալու, թե ինչ խաղի կանոններով են ձևավորվելու պետությունների միջև փոխհարաբերությունները։

Եթե նախկինում ԱՄՆ-ն իր վրա միջազգային հարաբերություններում հեգեմոնի դերակատարություն էր ստանձնել և աշխարհի ամեն մի կետում տեղի ունեցող իրադարձություններին միջամտում էր՝ միաբևեռ համակարգի պատասխանատվությունը վերցնելով իր ուսերին, ապա ներկայում իրավիճակն այլ է։ Դոնալդ Թրամփի վարչակազմը, հռչակելով «Ամերիկան՝ առաջինը» կարգախոսը՝ առաջին հերթին կենտրոնանում է իր երկրի շահերի վրա՝ ընդգծելով, որ ԱՄՆ-ի գլոբալ ընդգրկվածությունը երկրին որևէ օգուտ չի տալիս, իսկ աշխարհի այլ կետերում տեղի ունեցող գործընթացները կարելի է թողնել նաև տեղական խաղացողների պատասխանատվությանը։

Մյուս կողմից էլ՝ փոխվել են նաև մյուս խոշոր խաղացողները՝ Ռուսաստանը, Չինաստանը, Հնդկաստանը և ԵՄ-ն, որոնց տարածաշրջանային և գլոբալ դերակատարությունն անտեսելն անհնար է։ Ու տարբեր մեկնաբանություններ կան, թե կոնկրետ ինչպիսին է լինելու նոր աշխարհակարգը։ Փորձագետները քննարկումների մակարդակում դիտարկում են, օրինակ՝ եռաբևեռ աշխարհակարգի հավանականությունը, երբ նոր աշխարհի պատասխանատուները կարող են լինել ԱՄՆ-ը, Ռուսաստանը և Չինաստանը։ Իսկ որոշ վերլուծաբաններ էլ այն կարծիքին են, որ ապագայում հիմնական դիմակայությունն ընթանալու է գլխավորապես Չինաստանի և ԱՄՆ-ի միջև։

Եվ, իսկապես, եթե տասնամյակներ շարունակ աշխարհում տեղի ունեցող իրադարձությունները հիմնականում պտտվում էին Եվրոպայի շուրջ, ապա միջազգային հարաբերությունների ծանրության կենտրոնն աստիճանաբար թեքվում է դեպի ասիական և խախաղօվկիանոսյան տարածաշրջան։ Ընդամենը 4 տասնամյակի ընթացքում Չինաստանն այնպիսի տնտեսական վերելքի է հասել, որ աննախադեպ երևույթ է պատմության մեջ։ Ու, բնականաբար, տնտեսական հզորությունն իր հետ բերում է նաև քաղաքական ազդեցություն և փոխակերպվում է ռազմական ներուժի։

Իսկ ինչ վերաբերում է Եվրոպային, ապա եվրոպական համայնքը բարդ ընտրության առաջ է կանգնած։ Եթե ԽՍՀՄ փլուզումից ու սառը պատերազմի ավարտից հետո Եվրոպայի անվտանգության ապահովման հարցն ԱՄՆ-ը վերցրել էր իր ուսերին, ապա Թրամփի երկրորդ կառավարման շրջանում իրավիճակը փոխվում է։

Մեկ անգամ չէ, որ նա հայտարարել է, թե ԱՄՆ-ն այլևս չի պատրաստվում վճարել եվրոպական դաշնակիցների ռազմական պաշտպանության համար, այդ երկրները պետք է ավելացնեն ռազմական ծախսերը և ապահովեն սեփական անվտանգությունը։ Ու Եվրոպայում դժվարությամբ են համակերպվում այս իրավիճակի հետ՝ չնայած սթափ վերլուծական միտք ունեցող փորձագետները եվրոպացիներին տարբեր կերպ ներկայացնում են նոր իրականությունը։

Օրինակ՝ պրոֆեսոր Ջեֆրի Սաքսը, որը, որպես փորձագետ, աշխատել է տարբեր կառավարությունների հետ, խորհրդատվություն է իրականացրել և բարձր մակարդակի կապեր ունի, Եվրախորհրդարանում իր ունեցած ելույթում նշում է, որ Եվրոպան չի կարող ապավինել ԱՄՆ-ի հեգեմոնիկ դերակատարությանը, այլ անհրաժեշտ է ձևավորել ինքնուրույն եվրոպական արտաքին քաղաքականություն։ Իսկ ՆԱՏՕ-ի վրա հույս դնելու փոխարեն Սաքսը ԵՄ-ին հորդորում է կենտրոնանալ միասնական եվրոպական անվտանգության համակարգի ստեղծման վրա և ներդրումներ կատարել եվրոպական զենքի արտադրության մեջ: Ու Եվրոպայի քաղաքական վերնախավի որոշակի շրջանակներում արդեն իսկ սկսել են հասկանալ, որ չեն կարող ընդմիշտ իրենց հույսը դնել ամերիկյան անվտանգային հովանոցի վրա։ Օրինակ՝ Գերմանիայում փետրվարի 23-ին կայացած արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններում հաղթած Պահպանողական կուսակցությունների դաշինքի ղեկավար Ֆրիդրիխ Մերցը, որն առաջիկայում կդառնա նաև կանցլեր, որպես առաջնահերթություն նշում է անվտանգության հարցերում ԱՄՆ-ից «իրական անկախացման» անհրաժեշտությունը։

Բայց մի կարևոր հարց ևս կա, որին Եվրոպան պետք է ինքնուրույն առնչվի։ Այն վերաբերում է Ռուսաստանի հետ առանձին հարաբերություններին ու համընդհանուր եվրոպական անվտանգային ճարտարապետության ձևավորմանը։ Դրա համար էլ պրոֆեսոր Սաքսը, հաշվի առնելով Ռուսաստանի հարևանությունը Եվրոպային, առաջարկում է, որ եվրոպական համայնքը չպետք է ապավինի միայն ԱՄՆ-ի նախաձեռնություններին, այլ պետք է ակտիվորեն բանակցի Ռուսաստանի հետ՝ փոխադարձ մտահոգությունները հանգուցալուծելու և տարածաշրջանային կայունությունն ապահովելու նպատակով:

Ընդհանուր առմամբ, ԱՄՆ-ին բնորոշ է, որ որոշակի ժամանակաշրջանը մեկ այդ երկրում գերակայում է մեկուսացման քաղաքականությունը, ԱՄՆ-ը բավական հեռու է ինչպես Եվրոպայից, այնպես էլ Ռուսաստանից, և, ըստ Սաքսի, ուղղակի անհրաժեշտ է նայել քարտեզին։ Ցանկացած պահի Վաշինգտոնը կարող է դուրս գալ Եվրոպայից՝ իր ներքին խնդիրների վրա կենտրոնանալու նպատակով, իսկ եվրոպական երկրները, հաշվի առնելով աշխարհագրությունը, միշտ ստիպված են լինելու հարաբերվել Ռուսաստանի հետ։

Ջեֆրի Սաքսի կատարած պրագմատիկ վերլուծությունը վերաբերում է նաև մեր տարածաշրջանին՝ Հարավային Կովկասին։ Մեկ այլ առիթով պատասխանելով այն հարցին, թե տեսակետ կա, որ ԱՄՆ-ը Հայաստանին փրկելու է, նա նշում էր, թե ԱՄՆ-ը Հայաստանին չի փրկելու, այն բավականաչափ հեռու է տարածաշրջանից, իսկ ամերիկացիների գերակշռող մեծամասնությունն էլ չգիտի Հայաստանի մասին։ Պարզ ասած՝ ուղղակի կարիք էլ չկա, որ հեղինակություն ունեցող մասնագետները մեզ բացատրեն, որ Հայաստանը պետք է առաջին հերթին հաշվի առնի տարածաշրջանային իրողությունները և աշխատի հարևան երկրների հետ համագործակցության ձևաչափեր ստեղծելու ուղղությամբ։ Մեր դեպքում առաջնայինը նախ՝ Ռուսաստանի հետ համագործակցությունն է, ապա՝ Իրանի հետ։

Իրավիճակը շատ պարզ է։ Ուղղակի չպետք է տարվել իլյուզիաներով, այլ անհրաժեշտ է գնահատել ռեալ իրավիճակը՝ հասկանալով տարածաշրջանում ուժերի բալանսը երկարատև հեռանկարում։ Օրինակ՝ վրացիները ժամանակին կարողացան դասեր քաղել Սահակաշվիլիի սխալներից, որի արդյունքում Վրաստանում իրավիճակը կայուն է, ու երկիրն էլ տնտեսապես զարգանում է՝ միաժամանակ համագործակցելով տարբեր կողմերի հետ։ Մնում է, որ Հայաստանը դասեր քաղի։

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում

Historical Dates ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ
Уже устрашаются клея и плаката: «Паст»«Мы разрушаем нашу страну, имея такого лидера»: «Паст»Альянс Иран-Армения изменит статус-кво на Южном Кавказе: «Паст»Ключевые заявления Путина после телефонного разговора с ТрампомГубернатор Гегаркуникской области: В результате делимитации азербайджанские войска отойдут назадВласти Грузии отрицают задержки грузов с армянским коньякомСтипендиат фонда «Музыка для будущего» Арутюн Асатрян и участник программы Эдгар Мхитарян заняли второе место на Международном конкурсе пианистов в OrbetelloВице-президент США: Переговоры по Украине зашли в тупик, Путин не знает, как выйти из войныОДКБ рассчитывает на подписание мирного договора между Ереваном и БакуМИД РФ: Лавров в Ереване обсудит процессы армяно-азербайджанской и армяно-турецкой нормализацииОжесточенные бои произошли между курдами и ВС Сирии в провинции АлеппогаСпикер НС: Обсуждения между Ереваном и Баку продолжаютсяГлава парламента Кипра: Никосия поддерживает мирный договор между Ереваном и БакуГлава Палаты представителей Кипра посетила Арагацотнскую область АрменииКремль не планирует заканчивать войну: в ISW назвали причинуДва самолета авиакомпании S7 сломались в воздухе за суткиЕдинственный в своем роде музей в регионе приглашает совершить путешествие во времени: «Паст»«С клубникой», «безграбежные» потери без Тройного праздника, вообще без праздника.... «Паст»Никол Пашинян рискует потерять также свой основной «сегмент» и без того низкого рейтинга: «Паст»Эдмон Марукян уже написал заявление: «Паст»Шествия прошли более чем в 120 странах мира: главный координатор движения – армянин: «Паст»Жалобы в сфере производства и импорта мебели: почему страдают те, кто работает в правовом поле? «Паст»NYT: администрация Трампа уволила почти 600 сотрудников «Голоса Америки»Госсекретарь США рассказал главам МИД стран НАТО об усилиях Трампа по прекращению войны в Украине Ученые: Скрытый источник чистой энергии мог бы обеспечивать Землю энергией в течение 170 000 летТрамп объявил о сделках с ОАЭ на 200 млрд долларовВ Великобритании пройдет фестиваль Маргарет ТэтчерУкраина потеряла истребитель F-16Рубио: дата и место возможной встречи Путина и Трампа пока не определеныРубио встретится с главами МИД Турции и Украины в СтамбулеПосол РФ обратился с открытым письмом к Папикяну из-за высказываний Арцруна ОваннисянаWSJ: агентство США по ЧС не успевает подготовиться к сезону урагановУ президента США Трампа родился одиннадцатый внукВерхняя палата парламента Японии приняла закон об активной кибероборонеFT: в США произошел раскол относительно внесения компаний КНР в черный списокПока Пашинян участвовал в Параде Победы в Москве, в Ереване унижали ветеранов: «Паст»Вещи следует называть своими именами: причины «смелости» членов ГД: «Паст»«Визитная карточка» министра внутренних дел для реализации политических амбиций: «Паст»Какое отношение Романос Петросян имеет к Тавушу? «Паст»Азербайджан активизирует ложное экологическое направление։ снова под мишенью находится ЗММК: «Паст»Цена фьючерса на золото опустилась ниже $3 200 за унцию впервые с 10 апреляПрибывшего в Катар Трампа встретили фанфарами, верблюдами и красными CybertruckКанцлер Германии в преддверии мирных переговоров по Украине призвал западные страны сплотитьсяПесков: Путин вряд ли огласит состав делегации РФ в Стамбуле после переговоровИран пригрозил МАГАТЭ нарастить уровень обогащения урана до 93%Работа Армянской АЭС с 15 мая будет приостановлена для планового ремонтаИзраильская армия обнародовала предупреждение об эвакуации трех йеменских портовВ парламенте Грузии введен «желтый уровень» безопасностиВ суд направлено еще одно дело в отношении не выполнивших приказ в ходе 44-дневной войны командировReuters: В Стамбуле в пятницу пройдут переговоры по ядерной сделке между Ираном и европейской делегацией
Самое популярное