Русский
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆ ՄՇԱԿՈՒՅԹ ՍՊՈՐՏ ՄԱՄՈՒԼԻ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՖՈՏՈ ՎԻԴԵՈ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԱՄԵՆԱԸՆԹԵՐՑՎԱԾ ԻՐԱՎՈՒՆՔ


Պրագմատիզմը՝ նոր աշխարհակարգի խաղի կանոնների պայմաններում. «Փաստ»

ՄԱՄՈՒԼԻ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

Վաղուց նորություն չէ, որ ամբողջովին նոր աշխարհակարգ է ձևավորվում, որտեղ հին խաղի կանոններն այլևս չեն աշխատելու։ Դրա համար պետք է ունենալ իրադարձությունների նկատմամբ նորովի մոտեցում՝ հասկանալու, թե ինչ խաղի կանոններով են ձևավորվելու պետությունների միջև փոխհարաբերությունները։

Եթե նախկինում ԱՄՆ-ն իր վրա միջազգային հարաբերություններում հեգեմոնի դերակատարություն էր ստանձնել և աշխարհի ամեն մի կետում տեղի ունեցող իրադարձություններին միջամտում էր՝ միաբևեռ համակարգի պատասխանատվությունը վերցնելով իր ուսերին, ապա ներկայում իրավիճակն այլ է։ Դոնալդ Թրամփի վարչակազմը, հռչակելով «Ամերիկան՝ առաջինը» կարգախոսը՝ առաջին հերթին կենտրոնանում է իր երկրի շահերի վրա՝ ընդգծելով, որ ԱՄՆ-ի գլոբալ ընդգրկվածությունը երկրին որևէ օգուտ չի տալիս, իսկ աշխարհի այլ կետերում տեղի ունեցող գործընթացները կարելի է թողնել նաև տեղական խաղացողների պատասխանատվությանը։

Մյուս կողմից էլ՝ փոխվել են նաև մյուս խոշոր խաղացողները՝ Ռուսաստանը, Չինաստանը, Հնդկաստանը և ԵՄ-ն, որոնց տարածաշրջանային և գլոբալ դերակատարությունն անտեսելն անհնար է։ Ու տարբեր մեկնաբանություններ կան, թե կոնկրետ ինչպիսին է լինելու նոր աշխարհակարգը։ Փորձագետները քննարկումների մակարդակում դիտարկում են, օրինակ՝ եռաբևեռ աշխարհակարգի հավանականությունը, երբ նոր աշխարհի պատասխանատուները կարող են լինել ԱՄՆ-ը, Ռուսաստանը և Չինաստանը։ Իսկ որոշ վերլուծաբաններ էլ այն կարծիքին են, որ ապագայում հիմնական դիմակայությունն ընթանալու է գլխավորապես Չինաստանի և ԱՄՆ-ի միջև։

Եվ, իսկապես, եթե տասնամյակներ շարունակ աշխարհում տեղի ունեցող իրադարձությունները հիմնականում պտտվում էին Եվրոպայի շուրջ, ապա միջազգային հարաբերությունների ծանրության կենտրոնն աստիճանաբար թեքվում է դեպի ասիական և խախաղօվկիանոսյան տարածաշրջան։ Ընդամենը 4 տասնամյակի ընթացքում Չինաստանն այնպիսի տնտեսական վերելքի է հասել, որ աննախադեպ երևույթ է պատմության մեջ։ Ու, բնականաբար, տնտեսական հզորությունն իր հետ բերում է նաև քաղաքական ազդեցություն և փոխակերպվում է ռազմական ներուժի։

Իսկ ինչ վերաբերում է Եվրոպային, ապա եվրոպական համայնքը բարդ ընտրության առաջ է կանգնած։ Եթե ԽՍՀՄ փլուզումից ու սառը պատերազմի ավարտից հետո Եվրոպայի անվտանգության ապահովման հարցն ԱՄՆ-ը վերցրել էր իր ուսերին, ապա Թրամփի երկրորդ կառավարման շրջանում իրավիճակը փոխվում է։

Մեկ անգամ չէ, որ նա հայտարարել է, թե ԱՄՆ-ն այլևս չի պատրաստվում վճարել եվրոպական դաշնակիցների ռազմական պաշտպանության համար, այդ երկրները պետք է ավելացնեն ռազմական ծախսերը և ապահովեն սեփական անվտանգությունը։ Ու Եվրոպայում դժվարությամբ են համակերպվում այս իրավիճակի հետ՝ չնայած սթափ վերլուծական միտք ունեցող փորձագետները եվրոպացիներին տարբեր կերպ ներկայացնում են նոր իրականությունը։

Օրինակ՝ պրոֆեսոր Ջեֆրի Սաքսը, որը, որպես փորձագետ, աշխատել է տարբեր կառավարությունների հետ, խորհրդատվություն է իրականացրել և բարձր մակարդակի կապեր ունի, Եվրախորհրդարանում իր ունեցած ելույթում նշում է, որ Եվրոպան չի կարող ապավինել ԱՄՆ-ի հեգեմոնիկ դերակատարությանը, այլ անհրաժեշտ է ձևավորել ինքնուրույն եվրոպական արտաքին քաղաքականություն։ Իսկ ՆԱՏՕ-ի վրա հույս դնելու փոխարեն Սաքսը ԵՄ-ին հորդորում է կենտրոնանալ միասնական եվրոպական անվտանգության համակարգի ստեղծման վրա և ներդրումներ կատարել եվրոպական զենքի արտադրության մեջ: Ու Եվրոպայի քաղաքական վերնախավի որոշակի շրջանակներում արդեն իսկ սկսել են հասկանալ, որ չեն կարող ընդմիշտ իրենց հույսը դնել ամերիկյան անվտանգային հովանոցի վրա։ Օրինակ՝ Գերմանիայում փետրվարի 23-ին կայացած արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններում հաղթած Պահպանողական կուսակցությունների դաշինքի ղեկավար Ֆրիդրիխ Մերցը, որն առաջիկայում կդառնա նաև կանցլեր, որպես առաջնահերթություն նշում է անվտանգության հարցերում ԱՄՆ-ից «իրական անկախացման» անհրաժեշտությունը։

Բայց մի կարևոր հարց ևս կա, որին Եվրոպան պետք է ինքնուրույն առնչվի։ Այն վերաբերում է Ռուսաստանի հետ առանձին հարաբերություններին ու համընդհանուր եվրոպական անվտանգային ճարտարապետության ձևավորմանը։ Դրա համար էլ պրոֆեսոր Սաքսը, հաշվի առնելով Ռուսաստանի հարևանությունը Եվրոպային, առաջարկում է, որ եվրոպական համայնքը չպետք է ապավինի միայն ԱՄՆ-ի նախաձեռնություններին, այլ պետք է ակտիվորեն բանակցի Ռուսաստանի հետ՝ փոխադարձ մտահոգությունները հանգուցալուծելու և տարածաշրջանային կայունությունն ապահովելու նպատակով:

Ընդհանուր առմամբ, ԱՄՆ-ին բնորոշ է, որ որոշակի ժամանակաշրջանը մեկ այդ երկրում գերակայում է մեկուսացման քաղաքականությունը, ԱՄՆ-ը բավական հեռու է ինչպես Եվրոպայից, այնպես էլ Ռուսաստանից, և, ըստ Սաքսի, ուղղակի անհրաժեշտ է նայել քարտեզին։ Ցանկացած պահի Վաշինգտոնը կարող է դուրս գալ Եվրոպայից՝ իր ներքին խնդիրների վրա կենտրոնանալու նպատակով, իսկ եվրոպական երկրները, հաշվի առնելով աշխարհագրությունը, միշտ ստիպված են լինելու հարաբերվել Ռուսաստանի հետ։

Ջեֆրի Սաքսի կատարած պրագմատիկ վերլուծությունը վերաբերում է նաև մեր տարածաշրջանին՝ Հարավային Կովկասին։ Մեկ այլ առիթով պատասխանելով այն հարցին, թե տեսակետ կա, որ ԱՄՆ-ը Հայաստանին փրկելու է, նա նշում էր, թե ԱՄՆ-ը Հայաստանին չի փրկելու, այն բավականաչափ հեռու է տարածաշրջանից, իսկ ամերիկացիների գերակշռող մեծամասնությունն էլ չգիտի Հայաստանի մասին։ Պարզ ասած՝ ուղղակի կարիք էլ չկա, որ հեղինակություն ունեցող մասնագետները մեզ բացատրեն, որ Հայաստանը պետք է առաջին հերթին հաշվի առնի տարածաշրջանային իրողությունները և աշխատի հարևան երկրների հետ համագործակցության ձևաչափեր ստեղծելու ուղղությամբ։ Մեր դեպքում առաջնայինը նախ՝ Ռուսաստանի հետ համագործակցությունն է, ապա՝ Իրանի հետ։

Իրավիճակը շատ պարզ է։ Ուղղակի չպետք է տարվել իլյուզիաներով, այլ անհրաժեշտ է գնահատել ռեալ իրավիճակը՝ հասկանալով տարածաշրջանում ուժերի բալանսը երկարատև հեռանկարում։ Օրինակ՝ վրացիները ժամանակին կարողացան դասեր քաղել Սահակաշվիլիի սխալներից, որի արդյունքում Վրաստանում իրավիճակը կայուն է, ու երկիրն էլ տնտեսապես զարգանում է՝ միաժամանակ համագործակցելով տարբեր կողմերի հետ։ Մնում է, որ Հայաստանը դասեր քաղի։

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում

Historical Dates ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ
Концерт «Звонкое будущее» объединил юных музыкантов Армении и России Политические «шутки» с ужасной долей правды: «Паст»Число покупателей и продавцов в Армении удвоилось: «Паст»«Отмена декларации - это вопрос времени»: «Паст»«Ядерную базу превратили в сарай для скота»։ бывший министр раскрывает скобки: «Паст»Общество вовсе не «спит», и это очень раздражает власти: «Паст»Знаменитый Time Magazine коснулся Армении: что издание оценило как национальное богатство? «Паст»Примаков: Россотрудничество рассчитывает на позитивный результат по Русскому дому в БакуПутин показал свою квартиру в Кремле с лепниной и белым роялемМинистр финансов: Государственный долг Армении составляет 5 трлн. 318 млрд. драмовКитай изучает заявления США о готовности к торговым переговорамТрамп объявил 8 мая Днем Победы во Второй мировой войнеМИД Ирана: Тегеран стремится урегулировать разногласия с США путем переговоровReuters: прибыли от сделки по минералам может не быть еще 10 летВ Лос-Анджелесе и Нью-Йорке прошли акции протеста против политики администрации Дональда ТрампаТрамп предлагает исторически рекордный бюджет на армию СШАНазваны авиакомпании, максимально загрязняющие окружающую среду в ЕвропеАмериканские ученые разработали суперточные атомные часыВ США планируют мегадорогой парад по случаю Дня рождения ТрампаГерой Арцаха обратился к Владимиру ПутинуИмператорский дворец Японии уволил сотрудника, укравшего деньги у правящей семьи на сумму 24 900 долларовАдминистрация Эрдогана опровергла заявления о прослушивании депутатов парламента«Этк»: Деньги, выделенные на организацию концерта Снуп Догга, до сих пор не возвращены в госбюджетСовет по защите прав граждан Арцаха продолжит работу в здании представительстваИндия сообщила об очередном нарушении Пакистаном режима огня на линии контроляУкраина и США подписали соглашение о недрахДва человека погибли, 15 ранены в результате российских ударов по ОдессеУспешная миссия фонда «Музыка во имя будущего» в ДубаеСудья Артуш Габриелян арестованТрамп заявил, что более 100 стран ведут с США переговоры по торговым сделкамNHK: на западе Японии автомобиль въехал в группу школьниковВАШ РОМАНТИЧЕСКИЙ ГОРОСКОП НА 1 МАЯФинляндия приняла закон об ограничении использования мобильных телефонов в школахBMW расскажет о будущем обновленного бренда Alpina в 2026 годуAxios рассказывает, что о чем говорили Зеленский и Трамп перед похоронами папы римскогоFAZ: Пекин частично отменил введенные в 2021 году санкции против ЕвропарламентаЕврокомиссия выделила €910 млн в Оборонный фонд ЕСВ Турции арестовали 18 чиновников Стамбула в рамках усиления репрессийНаходящийся под домашним арестом бывший офицер СНБ Арам Гаспарян перенес инфарктNTV: сопредседатель СДПГ Клингбайль станет вице-канцлером, министром финансовВ Курской области погибли 600 солдат из КНДР, утверждает разведка Южной КореиВозле села Талворик будут основаны интенсивные сады персика и нектарина площадью 182 гектараУченые узнали о ранее неизвестном полезном свойстве кофеМириам Ланской: Азербайджан использует мирный процесс с Арменией, чтобы избежать ответственностиFrontiers in Physiology : Женщины превосходят мужчин в самых экстремальных видах деятельностиСильный пожар возник на рынке в ТбилисиТрамп верит, что Путин хочет остановить войну, но допускает, что ему «морочат голову»Госдеп вновь предупредил, что США могут выйти из переговоров по УкраинеРектор: По 14 образовательным программам студенты Аграрного университета получают стипендию в 70000 драмовДругие, по словам Пашиняна, хорошие, мы – плохие: «Паст»
Самое популярное