Միասին, չի կարելի առանձին–առանձին. Ադրբեջանը հետևում է Հայաստանի օրինակին և երես է թեքում Ռուսաստանից

Բաքվում փակվել է ռուսական Sputnik Ազերբայջան ռադիոկայանի ներկայացուցչությունը, հայտնել է Ադրբեջանի ԱԳՆ մամուլի քարտուղար Այհան Հաջիզադեն։ Փակվել է նաև Ռուսաստանի տեղեկատվական և մշակութային կենտրոնը՝ Ռուսական տունը։ Իսկ նրա օգտին արտահայտված ՌԴ Պետդումայի պատգամավոր Նիկոլայ Վալուևն Ադրբեջանում պերսոնա նոն գրատա է հայտարարվել։ Կրեմլի խոսնակ Դմիտրի Պեսկովը «ափսոսանք է հայտնել» այս ամենի առնչությամբ, գրում է vm.ru–ն: 

Ինչո՞ւ հանկարծ բարեկամ երկիրը սկսեց իրեն այսպես պահել։
Ռուսաստանի և Ադրբեջանի հարաբերությունները կտրուկ վատթարացան նախորդ տարեվերջին։ Եվ դրա համար պատճառ էր դեկտեմբերի 25-ին Բաքվից Գրոզնի թռչող Embraer 190 ինքնաթիռի վթարը։

Տարածաշրջանային խնդիրների ինստիտուտի գլխավոր տնօրեն, քաղաքագետ Դմիտրի Ժուրավլևը կարծում է. «Ադրբեջանական հասարակությունը վստահ է, որ «ինքնաթիռը խոցել են ռուսները», և, իհարկե, վրդովված է։ Իլհամ Ալիևն ավտորիտար առաջնորդ է, բայց չի կարող անտեսել քաղաքացիների կարծիքը։ Այդ պատճառով էլ Բաքվի Ռուսական տունը խնդիրներ ունեցավ։ Հարցը հենց այդ տունը չէ, քանի որ այն ինչ-որ կերպ աշխատել է տասնամյակներ շարունակ, այլ դրա հետ կապված միջադեպերից խուսափելու ցանկությունը։ Չկա Ռուսական տուն Բաքվում՝ չկան միջադեպեր: Հավանաբար այդպես են մտածում իշխանությունները»։

Միևնույն ժամանակ, փորձագետը վստահ է, որ Մոսկվայի և Բաքվի հարաբերությունները փոխվում են օբյեկտիվ պատճառներով.

«Ռուսաստանը երկար ժամանակ արբիտր է Հարավային Կովկասում։ Տասնամյակներ շարունակ նա եղել է Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղության երաշխավորը, թույլ չի տվել, որ նորից պատերազմ լինի Ղարաբաղի շուրջ։ Զուգահեռաբար երկու գործընթաց էր ընթանում: Առաջին. Հայաստանը, որը մեծ հաշվով ռուսամետ է, Նիկոլ Փաշինյանը  սկսել է դարձնել արևմտամետ։ Երկրորդ. Թուրքիայի ազդեցությունն Ադրբեջանում աճում է։ Թուրքերին, օրինակ, հաջողվել է վերազինել ու վարժեցնել ադրբեջանական բանակը։ Արդյունքում Ադրբեջանը մի քանի փուլով նախ ստիպեց հայերին դուրս գալ Լեռնային Ղարաբաղից, ապա տեղափոխել Հայաստանի հետ սահման։ Եվ հենց Թուրքիան օգնեց նրան այս հարցում։ Այնպես որ, այո, Ալիևը, անկասկած, մանևրելու է Մոսկվայի և Անկարայի ազդեցության միջև, բայց նրա հիմնական գործընկերը դեռևս Անկարան է։ Կարծում եմ, որ ինքնաթիռի հետ կապված միջադեպը կհարթվի, և ադրբեջանական հասարակությունը կհանգստանա։ Բայց ես չեմ սպասում մեր երկրների նախկին հարաբերությունների վերականգնում»։

Փորձագետները վստահ են, որ Թուրքիայի նախագահ Էրդողանը միտումնավոր փորձում է սեպ խրել Ռուսաստանի և Ադրբեջանի միջև։ Միգուցե՞ դա միայն նա չի անում: Քաղաքագետ Եվգենի Մեզենցևը հիշեցրել է. «2018 թվականին նախագահ Պուտինը Ռուսաստանի և Ադրբեջանի հարաբերություններն անվանել է «ռազմավարական գործընկերություն»: Իսկապես, մենք կարող ենք համագործակցել գազի և նավթի արդյունահանման ոլորտում։ Ուժեղ Ադրբեջանը ձեռնտու է որպես կայունության երաշխավոր Հարավային Կովկասում, մեր սահմաններին։ Բայց տպավորություն է ստեղծվում, որ Ադրբեջանն իր համար մեկ այլ «ռազմավարական գործընկեր» է գտել՝ Թուրքիան։ Այստեղ տրամաբանություն կա: Նախ, ադրբեջանցիներն ու թուրքերը ըստ էության մեկ ժողովուրդ են, մշակութային առումով մոտ են։ Երկրորդ հերթին Անկարան կտրուկ մեծացրել է իր ազդեցությունը տարածաշրջանում։ Հիմա, օրինակ, Սիրիայում փաստացի գործում է թուրքամետ իշխանություն։ Իսկ Թուրքիան շատ է պետք Ադրբեջանին Հայաստանի վրա հետագա ճնշումների և այսպես կոչված Զանգեզուրի միջանցքի ստեղծման համար։ Դրան նպաստում է նաև Իրանի թուլացումը, որը նախկինում աջակցում էր Հայաստանին և բառացիորեն դուրս շպրտվեց Սիրիայից, նա այժմ ժամանակ չունի ակտիվ արտաքին քաղաքականության համար։ Երրորդն այն է, որ Անկարան շատ է շահագրգռված Մոսկվայի և Բաքվի միջև բարեկամական կապերի խզմամբ։ Թուրքամետ Ադրբեջանը Թուրքիայի և Ռուսաստանի մշտական սակարկությունների հաղթաթուղթներից մեկն է»։

Geopolitika.ru վերլուծական կենտրոնի գլխավոր խմբագիր Լեոնիդ Սավինն էլ կարծում է, որ Ադրբեջանի համար թանկ կարժենա Ռուսաստանի հետ վեճը։ «Բացի Թուրքիայից, Բաքուն տարածաշրջանում դաշնակիցներ չունի։ Հայաստանի և Իրանի հետ հարաբերությունները լարված են, Վրաստանը չեզոք է, նա հիմա ժամանակ չունի Ադրբեջանի համար, –պարզաբանել է փորձագետը, - գումարած, մենք պետք է հասկանանք, որ դիվանագիտական ավանդույթը պահանջում է փոխադարձ ժեստեր՝ ի պատասխան ոչ բարեկամական ժեստերի։ Մոսկվայում՝ Տագանսկայա մետրոյի կայարանի մոտ, գտնվում է ադրբեջանական մշակութային կենտրոնը։ Ինչպե՞ս կարձագանքի Բաքուն, եթե այն փակվի: Մեկ այլ կարևոր կետ՝ ադրբեջանական սփյուռքը։ Կա վարկած, որ նա շատ է սիրում կոռումպացնել ռուս պաշտոնյաներին իր տնտեսական շահերը պաշտպանելու համար։ Եթե սկսենք ստուգել այդ վարկածը, ապա Ալիևը դժվարության մեջ կհայտնվի: Ի վերջո, կտուժեն շատ հարգված մարդիկ, այդ թվում հարգված մարդիկ Ադրբեջանում։ Եվ ի՞նչ պատասխան կտա նա նրանց»։

«Ադրբեջանի կողմից Ուկրաինային տրամադրված օգնության ընդհանուր ծավալը գերազանցել է 40 միլիոն ԱՄՆ դոլարը»,- վերջերս հայտարարել է Ադրբեջանի էներգետիկայի նախարարության վարչության պետ Ալեսքեր Հասանովը: Նրա խոսքով՝ որպես մարդասիրական օգնություն Ուկրաինա են ուղարկվել 134 տրանսֆորմատորներ և տրանսֆորմատորային ենթակայանների հավաքածուներ, 70 գեներատորներ և ավելի քան 3,4 միլիոն մետր էլեկտրական մալուխներ։ Դե, դա այդպես է, այն, ինչ քանդում է Ռուսաստանը, Ադրբեջանը փորձում է վերականգնել։ Իսկ փետրվարի 5-ին Ադրբեջանից Ուկրաինա է ուղարկվել ևս մեկ միլիոն դոլարի մարդասիրական օգնություն։ Դա փոքր բան է, բայց տհաճ։

«Ես Ադրբեջանի դիրքորոշումը Մոսկվայի հետ հարաբերություններում կանվանեի չափազանց խոցելի,- ասել է Եվգենի Մեզենցևը, - Ռուսաստանի իշխանություններն անընդհատ ստիպված են լինում զսպել քաղաքացիների վրդովմունքը սփյուռքի առանձին ներկայացուցիչների նկատմամբ։ Հետո Սանկտ Պետերբուրգում ադրբեջանցի դեռահասները բանդա են ստեղծում և սկսում ծեծել ռուսներին, այնքան, որ ՌԴ Քննչական կոմիտեի ղեկավար Բաստրիկինը ստիպված է լինում անձամբ զբաղվել այդ գործով։ Այնուհետև Լյուբլինոյի մոսկովյան թաղամասում ադրբեջանցին դանակահարում է ռուսին, իսկ նրա հայրը՝ ռուսական քաղաքացիությամբ, որը նա գնել է, որդուն ուղարկում է Ուկրաինա՝ փրկելով նրան ոստիկանությունից։ Ես երբեք չեմ լսել, որ Բաքվում ռուսներն իրենց նման կերպ պահեն։ Բայց դա խնդիրը չէ: Ադրբեջանցիների մեծ մասը բավականին խաղաղ, օրինապաշտ մարդիկ են, ովքեր ստիպված են գալիս ցուրտ Ռուսաստան՝ փող աշխատելու, քանի որ իրենց հայրենիքում աշխատանք չկա։ Եվ նրանք աշխատում են այստեղ՝ իրենց վաստակի զգալի մասը ուղարկելով Ադրբեջան։ Այդ երկիրն ապրում և գումար է վաստակում մեծապես Ռուսաստանի շնորհիվ։ Ո՛չ Թուրքիան, ո՛չ Եվրամիությունը չեն ընդունի ադրբեջանցի աշխատանքային միգրանտներին, նրանք իրենց քաղաքացիներին տեղավորելու տեղ չունեն։ Այնպես որ Ալիևը Ռուսաստանի հետ վիճելու պատճառ չունի։ Մենք հեշտությամբ կարող ենք գլուխ հանել առանց Ադրբեջանի և նրա ներկայացուցիչների, բայց Ադրբեջանը չի կարող առանց Ռուսաստանի»:

Եզրակացությունը սա է. անկախ նրանից, թե ինչ է տեղի ունեցել Գրոզնիի երկնքում, այնուհետև Բաքվի փողոցներում, որտեղ գտնվում է «Ռուսական տունը Բաքվում», պետք է զսպել նյարդերը:

«Բաքվում «Ռուսական տունը» փակելու որոշումը չպետք է ընկալվի որպես Ռուսաստանի հետ հարաբերություններում կոնֆլիկտային իրավիճակի նախազգուշացում։ Դա ստանդարտ իրավական ընթացակարգ է, որը հիմնված է ազգային օրենսդրության հետ համապատասխանության վրա»,– ասել է Ադրբեջանի ռուսական համայնքի նախագահի առաջին տեղակալ, քաղաքագետ և լրագրող Անաստասիա Լավրինան։

Ի դեպ: 

2021 թվականի մարդահամարի արդյունքներով Ռուսաստանում բնակվող 474 576 մարդ իրեն ադրբեջանցի է ճանաչել։ Ներքին գործերի նախարարության տվյալներով ադրբեջանական սփյուռքի իրական թիվը կազմում է 3-ից 3,5 միլիոն մարդ։ Այդ մարդկանց մեծ մասը ճանապարհորդում է Ռուսաստանի և իրենց պատմական հայրենիքի միջև: Սփյուռքի անդամների հիմնական գործունեությունը մանրածախ առևտուրն է։ Ռուսաստանում բնակվող ադրբեջանցիների մեջ շատ են հայտնի գործարարները։ Այսպիսով, Crocus Group-ի նախագահ, Crocus-ի սեփականատեր Արազ Ագալարովն ունի 1,2 միլիարդ դոլար կարողություն։ Մայրաքաղաքային դեվոլոպերներ Զարախ Իլիևը և Գոդի Նիսանովը ունեն 2,9 միլիարդ դոլար: Նրանց են պատկանում եվրոպական առևտրի կենտրոնը, Մոսկվայի ավտոմոբիլային առևտրի կենտրոնը, Food City ագրոկլաստերը, Depot Lesnaya և Depot Tri Vokzal գաստրոնոմիական թաղամասերը և շատ ավելին: Ռուսաստանում ադրբեջանական սփյուռքի տնտեսական ազդեցությունը բավականին մեծ է։

Նյութը հրապարակման պատրաստեց Կամո Խաչիկյանը

www.1or.am