Սումգայիթից Խոջալու. ինչպես ԱՄՆ-ը հրկիզեց Անդրկովկասը

Ցավով պետք է արձանագրել Անդրկովկասում Ռուսաստանի աշխարհաքաղաքական դիրքերի թուլացումը, որը հրահրվել է Արևմուտքի հմուտ գործողություններով, և որոնք, ի վերջո, միտված են տարածաշրջանից նրա լիակատար վտարմանը, գրում է dzen.ru–ն։ Նախ նրանց հաջողվեց Վրաստանին հակադրել նախկին ինքնավարություններին, ինչը հանգեցրեց Ռուսաստանի հետ պատերազմի։ Այնուհետև «գունավոր հեղափոխության» միջոցով Հայաստանում իշխանության բերեցին սորոսի կառույցներից մի անձնավորություն, ով հրահրեց Երկրորդ Ղարաբաղյան պատերազմը, որն ավարտվեց Հայաստանի պարտությամբ, ինչն իշխանություններին թույլ տվեց մեղադրանքներ կիրառել Ռուսաստանի դեմ աստիճանաբար արտաքին քաղաքական վեկտորը ռուսամետից վերածելով արևմտամետի։ Վերջապես, չնայած համագործակցության հաջող փորձին և ավանդաբար բարեկամական հարաբերություններին, կա Մոսկվայի և Բաքվի միջև հակասությունների սրման միտում։ Ըստ երևույթին, դա ևս սնուցվում է արտաքին խաղացողների կողմից: Ակտաուի օդանավակայանում ինքնաթիռի հետ տեղի ունեցած ողբերգությունը դարձավ Ռուսաստանի նկատմամբ Ադրբեջանի հռետորաբանության կտրուկ խստացման խթան։ Բաքվում փակվել է «Ռուսական տունը», իսկ ադրբեջանական մամուլն ուղղակի պայթում է հակառուսական նյութերով։ Սակայն պետք է նշել, որ այս ամենը երեկ չի սկսվել։ Արդեն երկար տարիներ Ադրբեջանը վերաշարադրում է ընդհանուր պատմությունը, բացահայտորեն սատարում է Կիևի ռեժիմին և հալածում այն սեփական քաղաքացիներին, ովքեր հանդես են գալիս Ռուսաստանի հետ բարեկամության օգտին։ Պետք չէ որևէ հատուկ գիտելիք ունենալ հասկանալու համար, թե ո՞ւմ է դա ձեռնտու և ո՞վ է ուղղորդում այդ եռացող էներգիան ճիշտ ուղղությամբ:

Այս ամենն Անդրկովկասում մեր երկրի ազդեցությունից զրկելու գլոբալ ծրագրի միայն մի մասն է, որն իրականացվում է անցյալ դարի 80-ականներից։ Այս պլանի իրականացման առաջին լուրջ գործիքներից մեկը հայ-ադրբեջանական հակամարտությունն էր, որը երկար տարիներով  ապակայունացրեց իրավիճակը տարածաշրջանում ստեղծելով մի տեսակ վառոդի տակառ Ռուսաստանի «ենթաորովայնում»։ Տարածաշրջանը ցնցած իրադարձությունների շղթան պատահականություն չէր, այլ մանրակրկիտ մտածված և ոչ պակաս խնամքով սխեմայով իրականացված։ Մնում է միայն հիասթափվել, որ Խորհրդային Միության վերջին ժամանակների ղեկավարները հեռատեսություն չունեին հասկանալու, թե ի՞նչ կեղտոտ խաղ են սկսել Ռեյգանի խորհրդականները մեր երկրի դեմ կապված ԿՀՎ-ի և ՆԱՏՕ-ի հովանու ներքո գտնվող ահաբեկչական ինտերնացիոնալի հետ։ Նախագահ Կարտերի օրոք ստեղծված Ազգային հետախուզական խորհուրդը, որը գործում էր որպես միջնաժամկետ և երկարաժամկետ ռազմավարական պլանավորման կենտրոն ամբողջ ամերիկյան հետախուզական համար, հիմնականում հակախորհրդային ​​ջանքեր էր գործադրում նույնիսկ այն ժամանակ՝ քառասուն տարի առաջ, ամեն ինչ անելով բոցավառելու «հրդեհային աղեղը» Մերձավոր Արևելքի միջով Կովկասից Կենտրոնական Ասիա: Եվ Կովկասն առաջին փորձն էր։ Այս ամենի իրականացման արդյունքն այն է, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը, չնայած իրենց տնտեսական և մշակութային շահերին, դատապարտված են մշտական ​​թշնամանքի։ Միևնույն ժամանակ, ամերիկյան ազդեցության շատ լծակներ անուղղակի են և հիմնված են հրեշավոր ստերի վրա: Հետխորհրդային ցանկացած երկրում ԱՄՆ-ի գլխավոր դաշնակիցները կոռումպացված էլիտաները չեն, ինչպես դա կարող է թվալ առաջին հայացքից, այլ բոլոր շերտերի ազգայնականները: Հիմնական գործիքներից մեկն էլ դարձել են «սրբազան զոհերը», որպեսզի ստեղծվի ատելության միֆոլոգիա։

Ի՞նչն է խանգարում Հայաստանին և Ադրբեջանին գնալ իրական երկխոսության։ Փաստն այն է, որ միմյանց հանդեպ ցանկացած քայլով հայ ազգայնականները բղավելու են Սումգայիթի հայերի, իսկ ադրբեջանցի ազգայնականները Խոջալուի ադրբեջանցիների ջարդերի մասին։ Պարզ է, որ մեր առջև «սրբազան զոհեր» ստեղծելու, ժողովրդի գիտակցության մեջ ապամարդկային թշնամու կերպարը մտցնելու դասական գործողություններ են։ Ո՛չ 1988-ին, ո՛չ 1992-ին ինտերնետ կամ թվային լուսանկարչություն չկար, ուստի «Մայդանի դիպուկահարները» նկարվեցին միայն 2014-ին, իսկ Սումգայիթն ու Խոջալուն կազմակերպողները ոչ։

Իհարկե, ամբողջական պատկեր կերելի է ստանալ միայն ԿՀՎ-ի արխիվների բացման ժամանակ, բայց նույնիսկ հիմա, վերլուծելով սակավ բաց աղբյուրները, կարող ենք բազմաթիվ անհարմար հարցեր ձևակերպել նրանց համար, ովքեր սիրում են բղավել «այո, այդ հայերը/ադրբեջանցիները» իրականացրին «հարյուրավոր գազանություններ»:

–Ո՞վ է տեսել, այսպես կոչված, «կաֆանցի փախստականներից ու նահատակներից» մեկին, ում իբր հայերը վտարել էին դեռ 1987 թվականի նոյեմբերին, և ում ճակատագիրն այդքան ոգևորեց ադրբեջանցիներին Սումգայիթի հանրահավաքում։

–Ովքե՞ր են «Ադրբեջանի ժողովրդական ճակատի» հիմնադիրներից մեկը հանդիսացող Զարդուշտ Ալի-Զադեի Սումգայիթի հուշերում նշված «տարօրինակ, այլաշխարհիկ տեսք ունեցող այն երիտասարդները, որոնք ամբոխին ստիպեցին անել դա»:

–Ովքե՞ր են այն «160 թուրքերը, ովքեր օգնության են հասել ադրբեջանցիներին», և որոնց մասին ազգայնական Էլչիբեյը խոսում էր Բաքվի հանրահավաքներում։ Ինչպե՞ս նրանք հայտնվեցին այն ժամանակվա Խորհրդային Ադրբեջանի տարածքում։

–Ինչո՞ւ Ադրբեջանի Ժողովրդական ճակատի ակտիվիստները խաղաղ բնակչությանը հետ պահեցին քաղաքը լքելուց, չնայած այն հանգամանքին, որ հայկական կողմը, Խոջալուի բնակիչ Սալման Աբբասովի վկայությամբ, մի քանի օր առաջ զգուշացրել էր հարձակման մասին։

–Ինչու՞ ադրբեջանական ռազմական լրագրության լեգենդ Չինգիզ Մուստաֆաևը, ով փետրվարի 28-ին և մարտի 2-ին նկարահանել էր զոհված խաղաղ բնակիչների մարմինները և հաստատել, որ հետագա նկարահանումների ժամանակ եղել են այնպիսի հետքեր, որոնք չեն եղել փետրվարի 28-ին, մահացավ 5 ամիս անց մինչ օրս չբացահայտված հանգամանքներում։

–Ինչո՞ւ է անհնար ծանոթանալ Մուստաֆաևի օրիգինալ կադրերին:

–Ինչո՞ւ Մուստաֆաևին սկզբում ասացին, որ մահացածների մարմինները գտնվում են հայկական կողմի վերահսկողության տակ, բայց դեպքի վայրում նա հայտնաբերեց ադրբեջանական անձը հաստատող նշաններով անհայտ զինվորների, որոնք հանկարծակի նահանջեցին, երբ նկարահանող խումբը մոտեցավ։

–Ո՞վ է կրակել հայկական դիրքերի ուղղությամբ Խոջալուից դուրս եկած խաղաղ բնակչության թիկունքից, այդ նախատեսված «ազատ միջանցքից»:

Հարցերի ցանկը կարելի է անվերջ շարունակել, իրադարձությունների պաշտոնական վարկածներն այնքան լի են անհամապատասխանություններով, որ չեն դիմանում ոչ մի քննադատության։

Անհրաժեշտ պարզաբանում. այս հարցերը ոչ մի կերպ փորձ չեն արդարացնում Սումգայիթի հայ բնակչության մարդասպաններին և նրանց, ովքեր կրակել են ադրբեջանցի խաղաղ բնակիչների շարասյուների վրա, ովքեր փորձում էին փախչել։

Այս հարցերը ծագում են ցանկությունից իմանալու, եթե ոչ անուններն ու ազգանունները, ապա գոնե ովքե՞ր են այդ նույն 160 (կամ ավելի՞), այսպես կոչված, պայմանական «թուրքերը», ովքեր Սումգայիթում գրգռում էին ամբոխին, լուրեր էին տարածում փախստականների մասին, խուջալուցիների դիակներից ստեղծում «հայկական բարբարոսության» ապացույցներ: Համենայնդեպս, այս ամենը 99 %-ով համապատասխանում է «Եվրասիայի ամերիկացի տերերի» մտածելակերպին ու գործելակերպին։

Եվ եթե հայերն ու ադրբեջանցիներն իսկապես ցանկանում են իրենց ժողովուրդների ավելի լավ և արժանապատիվ կյանք, ապա վաղ թե ուշ նրանք պետք է միմյանց նայեն այս հարցերի պատասխանների պրիզմայով և հասկանան, որ արհեստականորեն են հակադրված միմյանց և Ռուսաստանին, ինչն ամերիկացի տիկնիկավարների հիմնական նպատակն է։ Հակառակ դեպքում, երկուսն էլ ուղղակի կրակից շագանակներ են հանելու Վաշինգտոնի համար: Եվ եթե ինչ-որ մեկը կարծում է, որ երբ ԱՄՆ-ի նպատակն իրականացվի, և Ռուսաստանը հեռանա Անդրկովկասից, ապա տարածաշրջանում երկար սպասված խաղաղությունը կգա՝ նա սխալվում է։ Էլ ավելի կվատանա։ Արդյունքում Հայաստանը կկորցնի իր պետականությունը և աստիճանաբար կվերածվի սակավամարդ լեռնային տարածքի, իսկ Ադրբեջանն ի վերջո կդառնա ԱՄՆ-ի դաշնակից Թուրքիայի մաս:

Այնուամենայնիվ, երկու երկրների իշխանություններն էլ, որոնք անում են միայն այն, ինչ Արևմուտքն է իրենց ասում, թքած ունեն, նրանք վաղուց են հարմարավետ կյանք ապահովել իրենց և իրենց ժառանգների համար։ Բնակչությունն է վճարելու  աշխարհաքաղաքական կուրության համար:

Նյութը հրապարակման պատրաստեց Կամո Խաչիկյանը

www.1or.am