Ղարաբաղի ավերման համար Ադրբեջանի կողմից Երևանին ներկայացվող փոխհատուցումների հարցին դժվար թե Եվրոպայում համաձայնվեն. փորձագետ
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆpressunity.org-ն գրում է, որ ղարաբաղյան պատերազմի արդյունքներով Ադրբեջանի կողմից բարձրացված կարևորագույն հարցերից մեկը փոխհատուցումն է այն տարածքների ոչնչացման և շահագործման համար, որոնք գտնվել են Հայաստանի վերահսկողության տակ:
Հարցն, իհարկե, բարդ է. անհրաժեշտ է հսկայական աշխատանք կատարել և գործը տանել միջազգային դատարան: Պաշտոնական Բաքուն ակնկալում է Հայաստանին ներկայացնել շուրջ 50 միլիարդ դոլլարի չափի հաշիվ: Այնուամենայնիվ, դա դեռ մոտավոր գնահատական է, ճշգրիտ թիվը պետք է որոշեն միջազգային կազմակերպությունները:
Այլ հարց է, որ, թերևս, Բաքուն և Երևանը, որպեսզի ամեն ինչ սկսեն «զրոյից» և առանց միմյանց նկատմամբ որևէ փոխադարձ պահանջների, չեն բացելու այդ հարցը: Բայց նման արդյունք այս պահին դժվար թե լինի: Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը բազմիցս է ասել, որ Ադրբեջանը Հայաստանից փոխհատուցում է պահանջելու ադրբեջանական պետությանը պատճառված վնասի համար: Նա այդ թեզը կրկնել է վերջերս, երբ այցելել է ազատագրված Զանգելանի և Կուբաթլուի շրջաններ:
Ըստ ամենայնի, Ադրբեջանը լուրջ է տրամադրված, և Հայաստանի տնտեսությանն առնչվող խնդիրները Բաքվին չեն հետաքրքրում: «Համագործակցություն» մամուլի ակումբին տված հարցազրույցում քաղաքագետ Ահմեդ Ալիլին ասել է, որ նման պրակտիկա գոյություն ունի միջազգային ասպարեզում:
«Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո Գերմանիան փոխհատուցում է վճարել բոլոր եվրոպացիներին, իսկ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո նրանք վճարել են Իսրայելին և հրեա ժողովրդին: Ճիշտ է, մասշտաբը տարբեր է, բայց նախադեպի փաստը ինքնին խոսուն է: Այժմ Ադրբեջանը նախապատրաստում է բոլոր փաստաթղթերը միջազգային դատարան ներկայացնելու՝ 30 տարվա ընթացքում պատճառված վնասի փոխհատուցման համար»,- ասել է փորձագետը: Վերլուծաբանը կարծում է, որ Ադրբեջանի համար դա առաջին հերթին անհրաժեշտ է որպես քաղաքական ճնշման լծակ, որպեսզի «Դամոկլյան թուր» կախված լինի Երևանի վրայով: «Այս գործոնը որոշակիորեն կզսպի Երևանի հավակնությունները և կսթափեցնի ռևանշիստ քաղաքական գործիչներին»,- ասել է նա:
Նրա խոսքերով, հնարավոր փոխհատուցման պահանջը թույլ կտա Ադրբեջանին անընդհատ պահանջել հատուկ տնտեսական նախապատվություններ Հայաստանից:
Մյուս կողմից, վերլուծաբանը նշել է, որ եվրոպացի փորձագետներն ներկայումս ընդունում են, որ Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո փոխհատուցման քաղաքականությունը սխալ է եղել և հանգեցրել է Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի բռնկմանը:
«Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո փոխհատուցման փոխարեն եղել է Գերմանիայի վերակառուցման Մարշալի ծրագիր, իսկ Խորհրդային Միությունը վերականգնել է ԳԴՀ-ն: Ուստի հավանաբար Եվրոպայում Ադրբեջանի գաղափարները չեն գնահատվի»,- ասել է Ալիլինը:
Բայց, նրա կարծիքով, այս գործոնը կարող է լավ զսպող լծակ դառնալ Հայաստանի քաղաքականության «թեժ գլուխների» համար, ովքեր համաձայն չեն այսօրվա արդյունքների հետ:
«Ներկայումս Ադրբեջանում բոլոր փաստերը հավաքելու ակտիվ աշխատանք է տարվում: Ադրբեջանը շահագրգռված է, որ ներգրավված լինեն բոլոր միջազգային կազմակերպությունները, ինչպիսիք են ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն և ՄԱԿ-ը: Բացի այդ, կան համաշխարհային հեղինակություն վայելող միջազգային ՀԿ-ներ, որոնք կկարողանան ամեն ինչ հաշվարկել, արձանագրել և զեկույց գրել: Պետք են չեզոք կազմակերպություններ, որպեսզի Ադրբեջանը չմեղադրվի կողմնակալության մեջ: Ադրբեջանական ՀԿ-ները, կազմակերպությունները և պաշտոնական կառույցները շահագրգիռ կողմ են, ուստի նրանց կարծիքը կվիճարկվի դատարաններում»,- շեշտել է նա:
Փորձագետը նաև ավելացրել է, որ այդ գործընթացում կարող են ներգրավվել միջազգային աուդիտորական ընկերություններ, որոնք կկազմեն անշարժ գույքի ամբողջ ցուցակը, կգնահատեն դրանց վիճակը և վնասները:
«Կարող է նաև իրականացվել բնապահպանական աուդիտ: Ժամանակակից իրողություններում դրա արդյունքները լուրջ վնաս կհասցնեն Հայաստանի հեղինակությանը միջազգային ասպարեզում»,- հավելել է Ալիլին:
Փորձագետը նշում է, որ Ադրբեջանը կկարողանա Հայաստանին ներկայացնել նաև հաշիվ փախստականների ծախսերի համար, որոնք այդպիսին են դարձել տարածաշրջանում էթնիկական զտումների պատճառով:
«Մենք նույնիսկ ունենք իրավական փաստաթուղթ, որն ընդունվել է Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի կողմից ՝«Չիրագովն ընդդեմ Հայաստանի»: Այն հաստատում է, որ այդ մարդիկ մուտք չունեին իրենց տները, քանի որ Հայաստանն իրականում վերահսկում էր այդ տարածքները»,- ասել է նա: Սակայն, ինչպես նշում է քաղաքագետը, Ադրբեջանին ամենից շատ անհրաժեշտ է ոչ թե փողը, այլ քաղաքական ճնշումները Հայաստանի վրա:
«Հնարավոր է, որ Հայաստանը ցանկանա փակել այդ հարցը՝ ճանաչելով Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը, բայց արդյո՞ք Բաքուն կհամաձայնի դրան, դա դեռ հարց է»,- ամփոփել է փորձագետը:
Նյութը հրապարակման պատրաստեց Կամո Խաչիկյանը