Հայաստան և Ադրբեջան. ընտրություն առանց ընտրության
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆjpgazeta.ru-ն գրում է, որ «jpgazeta.ru» պորտալում իմ հեղինակած (հոդվածի հեղինակն է Սերգեյ Զագատինը) ադրբեջանական նավթի սեփականության իրավունքի վերաբերյալ «Ո՞ւմ է պատկանում ադրբեջանական նավթը» վերնագրով հոդվածի հրապարակումից հետո, սոցիալական ցանցերում տարբեր մարդիկ սկսել են այցելել իմ «անձնական» հարթակ և փորձել են պարզել, թե քանի արծաթով/դրամով/դոլլարով եմ ես վաճառել նենգ հայ զավթիչներին: Անկեղծ ասած, մինչ այդ օրը ես գաղափար չունեի, թե ինչպիսի ինտենսիվություն ունի հայ-ադրբեջանական «բարեկամությունը»: Կամ էլ, որ Գյուլենի հետևորդները այդքան խորը արմատներ են գցում Ադրբեջանում և Ռուսաստանի ադրբեջանական սփյուռքում: Հարգելի «Ադրբեջանի հայրենասերներ», իսկ ավելի ճիշտ Թուրքիայի հայրենասերներ, եթե կարծում եք, որ ես կարող եմ աջակցել հայ-ադրբեջանական հակամարտության կողմերից որևէ մեկին, ապա դուք շատ սխալվում եք: Իմ համեստ կարծիքով, այդ հակամարտությունը ոչ միայն հիմնականում արհեստական է (չնայած գրեթե երեսունհինգ տարի շարունակվելով այն արդեն «լեգիտիմացվել» է թափված արյունով), այլ նաև կշարունակվի այնքան ժամանակ, քանի դեռ ազգայնականության արյունածուծները չեն դադարի գրավիչ լինել, ինչպես հայերի, այնպես էլ ադրբեջանցիների համար:
Կասկած չկա, որ Անդրկովկասում խաղաղություն կարող է լինել միայն այն ժամանակ, երբ այդ տարածաշրջանի ժողովուրդները հասունանան որոշակի տեսակի ինտեգրման համար, առաջին հերթին տնտեսական, իսկ հետո քաղաքական, կամ նույնիսկ անգամ ռազմաքաղաքական: ՆԱՏՕ-ի անդամ Հունաստանը և Թուրքիան դրա լավ օրինակն են, չնայած նրանք շատ կատաղի լարվածություն ունեն, բայց չեն պայքարում միմյանց դեմ գրեթե արդեն հիսուն տարի՝ սկսած 1974 թվականից:
Ադրբեջանական կողմի շատ մարդկանց համար Թուրքիան նախընտրելի տարբերակն է որպես նման ինտեգրման ուղի: Բայց եկեք տրամաբանենք. Բարձր Դռան մեծությունը վերակենդանացնելու Էրդողանի փորձերը բախվում է ոչ միայն ռեսուրսների գռեհիկ պակասին, այլ նաև մի շարք հայեցակարգային խնդիրների: Բուն Թուրքիայում, բացի նուրիստ-գյուլենականների կողմից ներկայացված ներքին թշնամուց կան շատ մարդիկ, ովքեր կարծում են, որ Էրդողանը դավաճանել է Աթաթուրքի իդեալներին: Նա քաղաքական ազգի գաղափարը փոխարինել է էթնիկ թյուրքական ազգայնականությամբ, որտեղ ակնհայտորեն շեշտը դրվում է թուրք ազգի վրա: Կրկնեմ նախորդ հոդվածի միտքը. թուրքերը և ադրբեջանցիները, իհարկե, եղբայրներ են, բայց նրանց դրամապանակների պարունակությունը տարբեր է, և դա կշարունակվի այդպես լինել նույնիսկ Թուրքիայի կողմից Ադրբեջանի բռնակցման դեպքում: Հարգելի ադրբեջանցիներ, կարող եք երդվել ինչքան ցանկանում եք, բայց Թուրքիայի և Ադրբեջանի միջև տնտեսական հարաբերությունների անհամաչափությունն ու անհավասարությունն արդեն իսկ՝ մինչ բռնակցումը, անզեն աչքով էլ տեսանելի է:
Բայց եթե Ադրբեջանը գոնե ընտրության պատրանք ունի, ապա Հայաստանն ընդհանրապես ընտրության տարբերակ չունի. հայկական պետության գոյությունն ուղղակիորեն կախված է այն ինտեգրացիոն գործընթացներից, որոնք Ռուսաստանը դանդաղ, բայց հաստատուն քայլերով զարգացնում է հետխորհրդային տարածքում: Պատահական չէ, որ Սորոսի կողմից սնուցված, լիբերալի արտոնագիր ունեցող Նիկոլ Փաշինյանը, ընտրություններում տարած հաղթանակից հետո, առաջին հերթին մեկնել է Մոսկվա հանդիպելու նախագահ Պուտինի հետ: «Եվրասիա» թերթի սյունակագիր Էռնեստ Պլիևն իր «Հայաստանը հեղափոխական փոփոխությունների նախօրեին» հոդվածում միանգամայն արդարացիորեն նշել է. «Փաշինյանը հասկանում է, որ այսօր Ռուսաստանը ոչ միայն հայկական պետականության պահպանման երաշխավոր է, այլ նաև միայն Ռուսաստանն է ունակ ապահովել նրա անվտանգությունը: Արևմուտքը երբեք չի տալիս անվտանգության որևէ երաշխիք: Ինչպես դա տեղի է ունեցել ոչ մեկ անգամ, անգամ արևմտամետ առաջնորդն է հեշտությամբ փոխվել «գունավոր հեղափոխությունների» արտասահմանյան սցենարիստների կողմից և դարձվել ավելի արևմտամետ: Նրանք ունեն իրենց սեփական խնդիրները և իրենց ռազմավարությունը: Իսկ բնիկների խնդիրները, ինչպես հարյուր կամ երկու հարյուր տարի առաջ, ամենևին չի անհանգստացնում սպիտակ պարոններին ...»:
Եզրակացությունները, որոնք Էռնեստ Պլիևն անում է իր հոդվածում, և որոնք ես մեծամասամբ ճիշտ եմ համարում, կտրուկ մերժում կառաջացնի այսպես կոչված «Հայաստանի հայրենասերների» մոտ: Բայց հիմա խնդիրը «հայրենասերներին» հաճոյանալը չէ, այլ փոխզիջման ուղիներ փնտրելը: Ներկայումս պարզ է, որ իրավիճակը Ղարաբաղի/Արցախի կարգավիճակի շուրջ կկասեցվի անորոշ ժամանակով, քանի դեռ Հայաստանում չի արմատավորվել ատլանտյան «միցելիումը», իսկ ադրբեջանական էլիտաները չեն դադարել խաղեր խաղալ ՆԱՏՕ-ի հետ: Ցանկացած կողմից ռևանշիստների իրավիճակը ցնցելու փորձերը կճնշվեն, և դա հասկանում է ոչ միայն Փաշինյանը, այլ նաև Ալիևը:
Պարզ է նաև, որ Սյունիք/Զանգեզուրով Բաքու-Նախիջևան տրանսպորտային միջանցքն, այնուամենայնիվ, կլինի, և դա ինքնաբերաբար ենթադրում է Բաքվի հրաժարումը Հայաստանի և Ղարաբաղ/Արցախի շրջափակումից: Եթե Հայաստանի և Ադրբեջանի «հայրենասերները» ցանկանում են հայրենասեր լինել առանց չակերտների, ապա նրանք ստիպված կլինեն փոխզիջումների գնալ և սովորել վերակառուցել աշխարհը առանց ատելության: Անդրկովկասում առանց ատելության և աշխարհաքաղաքական խարդավանքների աշխարհ կարող է ապահովվել միայն Ռուսաստանի ղեկավարությամբ եվրասիական ինտեգրմամբ, բայց Թուրքիայի և Իրանի անփոխարինելի մասնակցությամբ:
Իսկ հիմա կարող եք հայհոյել, պարոնայք: Հիմնականը դեպի խաղաղություն և բարեկեցություն առաջին քայլը կատարելու համարձակություն ունենալն է:
Նյութը հրապարակման պատրաստեց Կամո Խաչիկյանը