Ծանոթ ու միաժամանակ անհայտ… սքոչ
ՖՈՏՈՉափազանցություն չի լինի ասելը, որ ներկայումս գրեթե յուրաքանչյուր տանը կարելի է գտնել սքոչ ժապավեն: Սակայն քչերը գիտեն թե ինչպես է այն հայտնվել, և ով է դրա ստեղծողը: Իրականում սքոչի ստեղծողն անգնահատելի գործ է կատարել: 1923 թվականին Ռիչարդ Դրյուն աշխատանքի է անցել Մինեսոտայի լեռնահանքային գործարանում (Minnesota Mining and Manufacturing) որպես լաբորատոր տեխնիկ: Ընկերությունն արտադրելիս է եղել հղկաթուղթ: Նրա հետազոտության ոլորտը եղել է անջրանցիկ մակերեսներ ստանալը: Նոր տեսակի հղկաթուղթը, որը կոչվել էր «Wetordry» փորձարկումներ անցնելիս է եղել խանութներում և ավտոմեքենաների վերանորոգման կետերում, և այդ փորձարկումների պատասխանատուն եղել է Ռիչարդ Դրյուն: Մի օր գտնվելով արհեստանոցներից մեկում Ռիչարդը սկսել է դիտարկել մեքենայի ներկման գործընթացը: Նա նկատել է, որ գծերը, որոնց միջոցով մեկ գույնը փոխարինվում է մյուսով ստացվում են բավականին անհարթ: Ներկարարի հետ այդ թեմայի շուրջ խոսելուց հետո նա խոստացել է, որ կմտածի, թե ինչպես շտկի այդ խնդիրը: Այդ պահից էլ սկսվել է սքոչ ժապավենի պատմությունը: Հաջորդ անգամ ժամանելով ավտովերանորոգման կետ Դրյուն իր հետ տարել է իր ստեղծած հատուկ կպչուն ժապավենը փորձարկելու համար: Ներկման ժամանակ ժապավենը, որի լայնությունը 5 սմ էր, սկսել է պոկվել: Դա պայմանավորված էր ժապավենի ստեղծման ժամանակ սոսինձի խնայողությամբ՝ սոսինձ ունեին միայն ժապավենի եզրերը: Հետագայում 1930 թվականին մշակված նախատիպային կպչուն ժապավենի փորձարկումը տվել է դրական արդյունք, և աշխատանքը և ծախսված գումարները լիովին արդարացվել են: Գոյություն ունի երկու վարկած, թե ինչու է պատմության ընթացքում կպչուն ժապավենը ստացել «սքոչ ժապավեն» անվանումը: Ըստ առաջինի վարկածի այդ անվանումը ուղղակիորեն կապված է շոտլանդացիների հետ («սքոչ» - շոտլանդական), իսկ ավելի ճիշտ նրանց ժլատության հետ, որը բազմաթիվ անգամներ նկարագրված է հին ժամանակների լեգենդներում: Եթե հավատանք երկրորդ վարկածին, ապա ժապավենի անունը տվել է փորձարկող ներկարար վարպետը, երբ նկատել է, որ ժապավենը պոկվել է սոսնձի խնայողության պատճառով: Նա ընկերության ներկայացուցչին ասել է, որ հայտնի իր շոտլանդացի (սքոչ) շեֆին, որ ժապավենն ավելի կպչուն լինելու համար պետք է շատ սոսինձ լինի: Ենթադրաբար արտասանված այս արտահայտությունը հետագայում տվել է ժապավենի անունը` սքոչ ժապավեն: Այդ անունն ի սկզբանե տրվել է թափանցիկ ժապավենին: Արժե նշել, որ սքոչ ժապավենը 3М ընկերության ապրանքանիշ է (3М-ը Minnesota Mining and Manufacturing ընկերության ներկայիս անվանումն է): Ներկայումս հետխորհրդային տարածքում բոլոր կպչուն ժապավեններին անվանում են սքոչ, քանի որ 3М ընկերությունն առաջինն է մտել այդ տարածք և իր ապրանքանիշի «Սքոչ» անվանումը դարձել է հասարակ անուն: 1932 թվականին Ռոբերտ Դրյուի գյուտը բարելավվել է ջոն Բորդենի կողմից, նա կարողացել է կպչուն ժապավենի փաթույթին ավելացնել ստրող սայր, որը հնարավորություն է տվել ավելի գործնական դարձնել սքոչ ժապավենի օգտագործումը: Սքոչի տեսականին ժամանակի ընթացքում ավելացել է։ Այն արտադրվում է ոչ միայն թափանցիկ, այլ նաև գունավոր և տարբեր լայնության՝ նախկին ստանդարտ 2 դույմի (5 սմ) փոխարեն։ Արտադրվում է նաև երկկողմանի սքոչ, որը օգտագործվում է ամենատարբեր ոլորտներում։ Խոշոր ընկերություններն իրենց արտադրանքը փաթեթավորելու համար օգտագործում են հատուկ՝ իրենց լոգոտիպով սքոչներ և այլն։
Կ. Խաչիկյան