Русский
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆ ՄՇԱԿՈՒՅԹ ՍՊՈՐՏ ՄԱՄՈՒԼԻ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ ՖՈՏՈ ՎԻԴԵՈ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԱՄԵՆԱԸՆԹԵՐՑՎԱԾ ԻՐԱՎՈՒՆՔ


Իրանն ու Հայաստանը ճեղքում են կատարում դեպի Սև ծով

ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Iarex.ru-ն գրում է, որ Իրանը պաշտոնապես հայտարարել է Թավրիզում Հայաստանի հյուպատոսության բացման մասին: Այս մասին հայտարարել է Իրանի ԱԳ նախարար Հոսեյն Ամիր Աբդոլլահյանն իր հայ գործընկեր Արարատ Միրզոյանի հետ Երևանում կայացած մամուլի ասուլիսում։ Նրա խոսքով կա հույս, որ Թավրիզում այդ գլխավոր հյուպատոսության պաշտոնական բացումը տեղի կունենա նոր տարվա առաջին շաբաթներին (նոր տարին, ըստ իրանական օրացույցի, կսկսվի 2024 թվականի մարտի 21-ին):

Ընդհանուր առմամբ, Թավրիզում Հայաստանի հյուպատոսության բացման թեման երկար ժամանակ է քննարկվել: Այդ հարցը քննարկվել է դեռ 2007 թվականի վերջին Իրանի նախագահ Մահմուդ Ահմադինեժադի Երևան կատարած այցի ժամանակ: Նման որոշումը հիմնավորվել է երկու երկրների միջև առևտրատնտեսական, տնտեսական և ֆինանսական համագործակցության ընդլայնման անհրաժեշտությամբ և ապրանքների ներմուծման և արտահանման արդյունավետ կազմակերպման հարցում հայ բեռնափոխադրողների աշխատանքը հեշտացնելու անհրաժեշտությամբ։ Սակայն ղարաբաղյան հակամարտության չկարգավորվածության համատեքստում Ադրբեջանը զգայուն էր հայ-իրանական հարաբերությունների ամրապնդման և ընդլայնման նկատմամբ համարելով, որ Հայաստանը պետք է «պատանդ մնա տարածաշրջանային տրանսպորտային և այլ քաղաքականություններին»: Այն ժամանակ այդ նախագիծը խափանվեց Ադրբեջանի եւ Թուրքիայի հետ հարաբերությունները չսրելու Իրանի չցանկանալու պատճառով: Գումարած, որ Իրանում որոշ ուժեր կարծում էին, որ Հայաստանի հյուպատոսությունը Թավրիզում, որն Ադրբեջանի ամենահին մայրաքաղաքն է, և որտեղ հայեր չկան, պետք չէ։ Ըստ իրանական ադրբեջանցիների, դա «սխալ քայլ էր, որը կարող էր հանգեցնել Ադրբեջանի բնակչության լուրջ բողոքներին»:

Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմից հետո, որը հաղթական էր Ադրբեջանի համար, երբ առաջացավ տարածաշրջանային հաղորդակցությունների ապաշրջափակման խնդիրը, Բաքուն նախաձեռնեց այսպես կոչված Զանգեզուրի (Սյունիքի) միջանցքի բացման քննարկումը, որը  Հայաստանի տարածքով ուղիղ հաղորդակցություն է Նախիջևանի էքսկլավի և Թուրքիայի հետ։ Իրանը դեմ է դրան, և կասկածում է, որ ի վերջո, Ադրբեջանը կարող է գրավել այդ տարածքը: 2023 թվականի ամռանն Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը հայտարարել էր, որ «Զանգեզուրի միջանցքն անպայման լինելու է անկախ նրանից, թե Հայաստանը դա ուզի, թե ոչ»:

Եվ պատահական չէ, որ Իրանը հյուպատոսություն բացեց Կապանում (Սյունիքի-Զանզուրի կենտրոն), հենց Ադրբեջանի հետ սահմանին: Միևնույն ժամանակ, Երևանը չէր թաքցնում, որ «Կապանում Իրանի հյուպատոսության բացումը կարող է պայմանավորված լինել այդ տարածաշրջանում իրանական կողմի աշխարհաքաղաքական նշանակությունը բարձրացնելու քաղաքական նպատակներով»։ Այժմ, Թավրիզում Հայաստանի հյուպատոսության բացումից հետո, ըստ Կովկասի հարցերով իրանցի փորձագետ, IRAS ինստիտուտի անդամ Վալի Քալեջիի, «առաջանում է «Թավրիզ և Կապան» կամուրջը, ավելի ճիշտ նոր դարպաս է բացվում Թեհրան-Երևան հարաբերությունների զարգացման համար։ Խոսքը ոչ միայն իրանահայկական հարաբերությունների զարգացման նոր հեռանկարների մասին է: Կալեջին նշել է, որ «աշխարհաքաղաքականությունը կտրուկ փոխվում է տարածաշրջանում», և որ «Ռուսաստանի դեմ արևմտյան պատժամիջոցների պատճառով կխորանա Իրանի և ԵԱՏՄ-ի, հետևաբար նաև Իրանի և Հայաստանի միջև համագործակցությունը, ուստի հյուպատոսությունների բացումն անհրաժեշտ է տարանցման հարցերը արագ լուծելու համար»։ Խոսքը Պարսից ծոց-Սև ծով միջանցքի հիմնական երթուղիներից մեկի կառուցման մասին է, նշել է նա, քանի որ Հայաստանը, ի տարբերություն Ադրբեջանի, «հնարավորություն ունի արտոնյալ մաքսատուրքերով առևտուր անել ԵՄ-ի հետ և կարող է մեծացնել հայ-իրանական առևտրաշրջանառությունը մինչև մեկ միլիարդ դոլարի»:

Միևնույն ժամանակ, թուրքական Haber 7 տեղեկատվական պորտալը կարծում է, որ այդ կերպ «Իրանն ու Հայաստանը մարտահրավեր են նետում ամբողջ թյուրքական աշխարհին»։ Ինչո՞ւ։ Փաստն այն է, որ Մերձավոր Արևելքում նշագծված չինական և հնդկական տրանսպորտային միջանցքները, որոնցում հիմնական դերը տրվում է Սաուդյան Արաբիային և Իսրայելին, սկսել են շրջանցել Թուրքիան, և այսպես կոչված, Ադրբեջանն ու Թուրքիան կապող Միջին միջանցքով բեռնափոխադրումները սկսել են նկատելիորեն նվազել: Հետևաբար, Թուրքիայի հնարավորություններն օգտագործելու իր աշխարհառազմավարական նշանակությունը, որն է կամուրջ դառնալ  ԵՄ-ի և Կովկասի երկրների, Կենտրոնական Ասիայի և Չինաստանի միջև, գնալով նվազում են։ Պատահական չէ, որ Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը հայտարարել է այլընտրանքային առևտրային միջանցք ստեղծելու ծրագրերի մասին և քննարկում է «Իրաքի զարգացման ճանապարհ» նախագիծը որպես այլընտրանքային ճանապարհ համատեղ օգտագործելու հնարավորությունը։

Վերջապես, կա Հյուսիս-հարավ միջազգային տրանսպորտային միջանցքը, որին մասնակցում է նաև Հնդկաստանը: Այլ հիմնական խաղացողներն են Իրանը եւ Ռուսաստանը, որոնց տարածքով է այդ երթուղին անցնում: Թուրքիան ևս կարող է միանալ այդ միջանցքին, քանի որ ունի ընդհանուր սահման Իրանի հետ, բայց չի շտապում դա անել: Հետևաբար, Իրանի ենթադրյալ միջանցքային շրջադարձը դեպի Հայաստան Թուրքիայում սկսում են ընկալել որպես «հարձակում իր շահերի վրա», և չի կարելի բացառել, որ Անկարան և Բաքուն մոտ ապագայում կարող են նախաձեռնել Զանգեզուրի միջանցքի խնդիրների ավելի ակտիվ քննարկում Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորման համատեքստում:

Այն, որ տարածաշրջանի երկրները ձգտում են զարգացնել Ասիայից դեպի Եվրոպա երթուղիների սեփական տարբերակները, և որ դրանք մրցակցում են միմյանց հետ, բնական երեւույթ է։ Այսպիսով, Հայաստանն ու Իրանը ցանկանում են Սյունիքի մարզի միջոցով կառուցել «պարսկական» միջանցքը:

Այսպիսով, Հայաստանն ու Իրանը ցանկանում են Սյունիքի մարզով կառուցել Պարսից ծոց-Սև ծով միջանցք, որը պետք է դառնա Հնդկաստանից Եվրոպա առևտրային ճանապարհի մի մասը։ Այդ երթուղու ճանապարհային ցանցերը սկսվում են Պարսից ծոցի իրանական նավահանգիստներից, այնուհետև Սյունիքի (Զանգեզուր) մարզով և Հայաստանի մնացած տարածքով տանում են դեպի վրացական սևծովյան նավահանգիստներ: Ադրբեջանն ու Թուրքիան առաջարկում են Իրան-Հայաստան երթուղու իրենց այլընտրանքը՝ Զանգեզուրի միջանցքը։ Այն կարող է Թուրքիային կապել ոչ միայն Ադրբեջանի կենտրոնական շրջանների հետ, այլ նաև Կասպից ծովով ելք ապահովել դեպի Կենտրոնական Ասիայի երկրներ։ Նաև այդ միջանցքով Ադրբեջանը ցանկանում է երկաթուղային կապ հաստատել իր Նախիջևանի էքսկլավի հետ։ Բայց գլխավորն այն է, որ նման մրցակցությունը տեղի ունենա առանց զինված հակամարտությունների, ինչը, ավաղ, հաճախ է լինում, քանի որ տարածաշրջանի երկրների հարաբերությունների վրա ազդում է ընդհանուր դժվար պատմական անցյալը։

Նյութը հրապարակման պատրաստեց Կամո Խաչիկյանը

www.1or.am

Historical Dates ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ
Молодежные организации IUSY и YES потребовали от Азербайджана освободить армянских пленныхАрмения не примет участия в саммите ОДКБ в АстанеЮные армянские гимнастки из Серпухова завоевали золото на первенстве городского округаКанадского журналиста не впустили в Турцию за критику Азербайджана и публикации о событиях в Арцахе В Риме прошла научная конференция, посвященная защите святынь Арцаха Дудукист Виталий Погосян выступит в симфоническом шоу Hans Zimmer’s UniverseРекордный долгожитель Олимпийских игр: Хэйг Прист«Единственный Западный Азербайджан находится на территории Ирана»: посол ФранцииПоказом фильма «Месье Азнавур» открылся 27-й Пражский кинофестиваль французских фильмовИзделия армянских мастеров представлены на Рождественской ярмарке Шпиттельберга в ВенеФонд «Музыка во имя будущего» предлагает талантливым молодым музыкантам стать участниками программы «Образовательная поездка в Дубай»Генрих Мхитарян начал писать автобиографиюМинистр окружающей среды Канады Стивен Гилбо призвал к освобождению армянских заключенных, незаконно удерживаемых в АзербайджанеКто станет депутатом? «Паст»Очередная «шустрость» свалить на других собственные ошибки: «Паст»Даст ли ход «папкам», или удовлетворится увольнением? «Паст»В списке основных налогоплательщиков также есть грузоперевозчики: «Паст»Уголовное преследование в отношении предпринимателей продолжается: «Паст»Ожидать эскалации нужно всегда: Алексей АнпилоговАрмения – лидер среди стран СНГ по дороговизне услуг заведений общепитаМИД Армении прокомментировал заявление посла США в Баку об управлении трансграничными водными ресурсамиСтоимость биткойна приближается к 100 тыс. долларовКурс доллара к рублю в ходе торгов впервые с марта 2022 года превысил 103 рубляБельгийские политики и парламентарии направили заявление правительствам Азербайджана и БельгииМы призываем Азербайджан и Армению не упустить эту историческую возможность: Хакан ФиданАрмянские борцы завоевали одну серебряную и две бронзовые медали на Чемпионате мира по борьбе среди военнослужащихРоссия впервые нанесла удар по военному объекту Украины новейшей баллистической ракетой «Орешник» с гиперзвуковой боевой частьюЮнибанк первым в Армении выпустил субординированные облигацииВ Армении сократят помощь для арцахских беженцевАрмянский предприниматель строит новую канатную дорогу на горной вершине КрымаОванес Чрагян из города Армавир стал победителем Первенства мира по универсальному боюПалата депутатов Люксембурга потребовала от Баку немедленного освобождения незаконно заключенных лицАвантюризм кадровых движений: «Паст»Нынешняя власть Армении - факелоносец антиармянской повестки дня: «Паст»Как собираются лишить эту власть возможности получить мандат в будущем? «Паст»«В стране существует большая коррупция, во главе которой стоит Никол Пашинян»: «Паст»Примечательное предложение: физические лица могут получить грант в размере 1 миллиона, а общественные организации – в размере 3 миллионов российских рублей: «Паст»Концерт к 155-летию со дня рождения Комитаса прошел в Краснодарской филармонии им. ПономаренкоНС Армении ратифицировал соглашение о свободной торговле между ЕАЭС и ИраномЕС направит в Грузию "политическую миссию"Арпине Саркисян будет назначена главой МВД РАКомпания Ucom запустила сеть 5G в еще 11 городахЧЕ: Результаты армянских шахматистовГубернатор Армавирской области Давид Худатян будет назначен министром территориального управления и инфраструктур Комитет госдоходов: В Армении установлены случаи не регистрации наемных работников Армянские фехтовальщики завоевали 4 медали на международном турнире в Тбилиси Заместитель мэра Еревана: Главную елку страны украсим прошлогодними ветками и игрушками Арпине Саркисян назначена министром внутренних дел Армении Азербайджанцы стали настоящей головной болью в России։ «Паст» Принесет ли Армении какую-либо пользу членство в Римском статуте? «Паст»
Самое популярное